Κυπαρίσσι, Λογκανίκος, Βεργαδέικα, Φουντέικα, Άγ. Κωνσταντίνος (Ρεγκόζενα), Αγόριανη, Γεωργίτσι, Αλευρού, Καστόρειο (Καστανιά), Λουσίνα, Ντεμήρου (Κάστωρ), Καστρί, Νέα Λιβερά, Σερβέικα, Bορδόνια (Λόπεση, Παπαδιάνικα, Επάνω Χώρα, Σουλήνα, Κάμπος, Όραχος), Καραβάς, [Σελλασία, Κονιδίτσα], Παρδάλι, Πελλάνα, Περβόλια
Με αυτή την καταπληκτική θέα του Ταϋγέτου μεγαλώσαμε στον τόπο μας ...από μικρά παιδιά

..κατά παράφραση του κόμικ "Asterix & Ovelix: "Σε ένα χωριό της Λακωνίας δυο ανυπότακτοι χωριάτες είπαν να φτιάξουν το δικό τους μπλογκάδικο"
Βασικά θέματα ...με μια ματιά:
Αναρτήσεις:

Τρίτη 28 Σεπτεμβρίου 2010

9.7. Γ-4) Ξένοι περιηγητές: Γουίλλιαμ Τζελλ.

 Το ακόλουθο κείμενο, που ανακάλυψε ο αναγνώστης μας Χρήστος Χ., προέρχεται από έναν Άγγλο κλασσικό αρχαιολόγο (γεννήθηκε το 1777 και απεβίωσε το 1836), γνωστό κυρίως από ένα έργο του για την Πομπηία, που ήταν φίλος του Edward Dodwell, τον οποίο γνωρίσαμε στο προηγούμενο άρθρο μας. 
 Ταξίδευσε και αυτός στην Ελλάδα κατά τα έτη 1801-1806 και κατέγραψε τις εντυπώσεις από τις διαδρομές που έκανε στην χώρα μας, κάνοντας παράλληλα και σχόλια στα έργα των αρχαίων περιηγητών Παυσανία και Στράβωνα. Η γραφή του στο κείμενο αυτό χαρακτηρίζεται ως  "τηλεγραφική" και ελάχιστα αφηγηματική, αλλά εντούτοις είναι αρκετά πολύτιμο ως έργο, επειδή αναφέρει πολλές λεπτομέρειες, συχνά με φωτογραφική λεπτομέρεια, για κάθε περιοχή! Έτσι, λοιπόν, ανακαλύπτουμε όλα τα χωριά και τα τοπωνύμια που συνάντησε αυστηρά, όμως, επάνω στην διαδρομή που ακολούθησε από βορράν προς την Σπάρτη... (Μέσα σε παρένθεση αναφέρονται τα λεπτά της ώρας που χρειάστηκε για να μεταβεί από το ένα σημείο σε κάποιο άλλο, ενώ οι ενδείξεις l. και r. δηλώνουν αντίστοιχα left και right, αριστερά - δεξιά). Κάνει το ίδιο λάθος με άλλους περιηγητές και ταυτίζει σχεδόν το Κεφαλόβρυσο με την αρχαία Πελλάνα, ενώ λίγο πιο κάτω αναφέρει μια πηγή, τείχη και μια ακρόπολη, στοιχεία που περιγράφουν σαφώς την Πελλάνα και το Παλαιόκαστρο, αλλά δεν την ταυτίζει με αυτά. Επίσης, αναφέρει και αυτός το χωριό Τρούπες, το οποίο συναντήσαμε και στο προηγούμενο άρθρο μας.

4) sir William Gell, "Itinerary of the Morea", being a description of the routes of that peninsula,
Λονδίνο 1817, εκδ. Rodwell and Martin, σελ. 214 - 217:
LONTARI TO PERIBOLIA.
[...] (5 min.) A brook. The conic hill called Chelmo, or Chelmina, seen both from Megalopolis and Sparta, begins on l. More blocks. The continuation of the range of Mt. Cherasia, called Xerro Bouni, r. [...] (3 m.) A road to Tripolitza l.
(4΄) Cross a stream from r. and immediately after the Longanico Potamo, from the village of that name seen on the hill r. Both flow into the Alpheus, having been joined below the tumulus by a stream which seems to be derived from the lake between Francobrysse and Anemodaure. At the junction of the two streams are the indications of a temple.
(9΄) A brook. Stones l. (2΄) A Turkish tomb r. (2΄) A derveni. Pyrgo l. (3΄) Fount l. in a narrow glen. (8΄) A brook. (7΄) Agios Basili seen on a high part of Mt. Cherasia. (5΄) A summit. L.on a high hill, a church and tree. Xerro Bouni r.
(5΄) A tomb, or circular foundation. The vestiges of a city on a high table land, now Agrapoulo Campo. On this flat many stones and heaps, like tumuli. (25΄) A narrow valley, after a descent from this plain.
(2΄) R. of the road a beautiful source (Cephalo-brysso), with the foundations of a temple, and fragments of white marble. The source of the Ere river, or Eurotas (Pellane ?). Near the fount a ruined khan.
(7΄) After passing a church r. cross the river Platanata, which joining the stream Cephalobrisso, is called the Ere, or Eure. (11΄) Ascending, vestiges.
(5΄) Having descended into a plain, see l. Partali, on a hill. Houses l. Trupes.
(5΄) Fount, and walls. Poplars. A gate in the walls, which run up to a citadel rising in terraces r.
(2΄) Cross the other wall of the same city. Cross also a brook, and find a ruinous khan. The village of Peribolia, or Perivolia, is about a mile distant on r. should the khan be without a khangi, or keeper.
KHAN OF PERIBOLIA TO PAPIOTI.
(3΄) A river from r., and Xerro Bouno. Foundations of a temple r. R. village Alevrou, and a pyrgo (Kalitèa).
(5΄) Broken pottery, ruins, and a stream from r. (2΄) Stream, and vestiges.
(3΄) Farm-house (Demirgè, or Demire). (4΄) Gegore l. Cross a stream. L. a tumulus.
(11΄) A stream. Pass among little hills in the centre of the plain. (4΄) A river.
(2΄) Chorithitza village l. and a white house (Lai). (5΄) Stream, and poplars.
(11΄) Cross a great river from r. which unites with the Platanata and Cephalobrisso stream, and assists in forming the river Ere.
(8΄) Having entered a glen, and passed a torrent, see r. across the Ere two churches, on two conical hills (Agios Giorgios and A. Nicolo).
(12΄) Narrow glen of the Eurotas. On the l. bank walls of defence down to the water.
(16΄) Having passed several islands, and a mill, the glen opens into a valley, about a mile in breadth. Cross a stream and an ancient wall across the pass. (2΄) A great wall, and other vestiges. [...]
μετάβαση στο πρωτότυπο κείμενο
Μετάφραση
σερ Γουίλλιαμ Τζελλ, "Δρομολόγιο του Μοριά", μια περιγραφή των διαδρομών αυτής της χερσονήσου
Λονδίνο 1817, εκδ. Rodwell and Martin, σελ. 214 - 217:
Από το  ΛΕΟΝΤΑΡΙ ως τα ΠΕΡΙΒΟΛΙΑ
[...] (Στα 5 λεπτά) Ένα ρυάκι. Ο κωνικός λόφος που ονομάζεται Χελμός, ή Χελμίνα, που φαίνεταi ταυτόχρονα από την Mεγαλόπολη και την Σπάρτη, αρχίζει από αριστερά. Αρκετά εμπόδια. Η συνέχεια της κορυφής του όρους Κερασιά, που αποκαλείται Ξερό Βουνό, δεξιά. [...] (3') Ένας δρόμος για την Τριπολιτσά, αριστερά.
(Σε 4΄) Διασχίζουμε ένα ρέμα από δεξιά και αμέσως μετά ο ποταμός Λογκανίκος, από το χωριό με αυτό το όνομα φαίνεται στο λόφο δεξιά. Μαζί χύνονται στον Αλφειό, που είναι ενωμένος πιο κάτω από τον τύμβο με ένα ρέμα που φαίνεται να προέρχεται από την λίμνη ανάμεσα στην Φραγκόβρυση και την Ανεμοδαύρη. Στην ένωση των δύο ρεμάτων υπάρχουν ενδείξεις ενός [αρχαίου] ναού.
(9΄) Ένα ρυάκι. Πέτρες αριστερά. (2΄) Ένα τουρκικό μνήμα δεξιά. (2΄) Ένα δερβένι. Πύργος δεξιά. (3΄) Πηγή αριστερά σε μια στενή λαγκαδιά. (8΄) Ένα ρυάκι. (7΄) Ο Άγιος Βασίλης φαίνεται στο επάνω μέρος του όρους Κερασιά. (5΄) Μια κορυφή. Αριστερά, επάνω σε ψηλό λόφο, μια εκκλησία και ένα δένδρο. Το Ξεροβούνι δεξιά.
(5΄) Ένα μνήμα ή ένα κυκλικό θεμέλιο. Τα ίχνη μιας πόλης επάνω σε ένα υψηλό οροπέδιο, τώρα [λέγεται] Κάμπος Αγράπουλου [Αγραπιδόκαμπος]. Σε αυτό το επίπεδο πολλές πέτρες και σωροί, σαν τύμβος. (25΄) Μια στενή κοιλάδα, μετά μια κατηφόρα από αυτό το πεδίο.
(2΄) Δεξιά του δρόμου μια όμορφη πηγή (Κεφαλό-βρυσο), με τα θεμέλια ενός [αρχαίου] ναού, και θραύσματα λευκού μαρμάρου. Η πηγή του ποταμού Ίρη ή Ευρώτα (Πελλάνα ;). Κοντά στην πηγή ένα ερειπωμένο χάνι.
(7΄) Αφού περάσαμε μια εκκλησία δεξιά, διασχίσαμε το ποτάμι Πλατανάτα, που ενώνεται με το ρυάκι Κεφαλόβρυσο, λέγεται Ίρη ή Εύρη. (11΄) Κάθοδος, ερείπια.
(5΄) Έχουμε κατεβεί σε μια πεδιάδα, φαίνεται αριστερά το Παρδάλι, επάνω σε λόφο. Σπίτια αριστερά. Οι Τρούπες.
(5΄) Μια πηγή και τείχη. Λεύκες. Μια πύλη μέσα στα τείχη, που οδηγεί σε μια ακρόπολη που ανυψώνεται μέσα από πεζούλια δεξιά.
(2΄) Διασχίζουμε το άλλο τείχος της ίδιας πόλης. Διασχίζουμε επίσης ένα ρυάκι και βρίσκουμε ένα χαλασμένο χάνι. Το χωριό Περιμπόλια ή Περιβόλια, είναι περίπου ένα μίλι απόσταση στα δεξιά, το χάνι θα είναι χωρίς κάποιο χαντζή, ή αλλιώς φύλακα.
Από το ΧΑΝΙ ΠΕΡΙΒΟΛΙΩΝ ως το ΠΑΠΙΩΤΗ.
(3΄) Ένα ποτάμι από δεξιά και το Ξερό Βουνό.  Τα θεμέλια ενός [αρχαίου] ναού δεξιά. Αριστερά το χωριό Αλευρού και ένας πύργος (Καλλιθέα).
(5΄) Σπασμένα κεραμεικά, ερείπια και ένα ρέμα από δεξιά. (2΄) Ένα ρέμα και ερείπια.
(3΄) Αγροικία (Ντεμιργή ή Ντεμίρη) (4΄) {Γηγορη} αριστερά. Διασχίζουμε ένα ρέμα. Αριστερά ένας τύμβος.
(11΄) Ένα ρέμα. Περνάμε μέσα από μικρούς λόφους στο κέντρο της πεδιάδας. (4΄) Ένα ποτάμι.
(2΄) Το χωριό Χοριδίτζα [Κονιδίτσα] αριστερά και ένα λευκό σπίτι (Λάι). (5΄) Ένα ρέμα και λεύκες.
(11΄) Διασχίζουμε ένα μεγάλο ποτάμι από δεξιά που ενώνεται με τα ρυάκια Πλατανάτα και Κεφαλόβρυσο, και βοηθάει στον σχηματισμό του ποταμού Ίρη [Ευρώτα].
(8΄) Έχουμε εισέλθει σε μια λαγκαδιά, και έχουμε περάσει ένα χείμαρρο, βλέπουμε δεξιά απέναντι από τον Ίρη δύο εκκλησίες, επάνω σε δύο κωνικούς λόφους (Άγιος Γεώργιος και Άγιος Νικόλαος).
(12΄) Μια στενή λαγκαδιά του Ευρώτα. Στην αριστερή όχθη αμυντικά τείχη κάτω προς το νερό.
(16΄) Έχουμε περάσει μερικά νησάκια, και ένα μύλο, η λαγκαδιά ανοίγει προς μια κοιλάδα, περίπου ένα μίλι σε πλάτος. Διασχίζουμε ένα ρέμα και ένα αρχαίο τείχος απέναντι από την διάβαση. (2΄) Ένα μεγάλο τείχος και άλλα ερείπια. [...]
Πελλ. Α - Πελλ. Β

Σάββατο 25 Σεπτεμβρίου 2010

9.6. Γ-3) Ξένοι περιηγητές: Έντουαρντ Ντόντγουελλ.

  Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από έναν Ιρλανδό ζωγράφο, περιηγητή και συγγραφέα αρχαιολογίας (γεννήθηκε το 1767 και απεβίωσε το 1832). Στην φωτογραφία αριστερά βλέπουμε έναν πίνακά του, που έχει ως θέμα το παζάρι της Αθήνας όπως γινόταν εκείνη την εποχή...
 Όπως αναφέραμε σχετικά και στο προηγούμενο άρθρο μας, ο συγγραφέας αυτός είναι ένας από τους περιηγητές που κάνουν το λάθος και ταυτίζουν την αρχαία Πελλάνα με το σημερινό Κεφαλόβρυσο που βρίσκεται βόρεια, στον δρόμο προς την Κολλίνα. Αλλά, στην συνέχεια, αναφέρει το χωριό Τρύπη ή Τρούπη [μήπως εννοεί κάποιο χωριό που υπήρχε στην κοντινή περιοχή Τρουπόρραχη;], που το ταυτίζει σχεδόν με το Χαράκωμα (που μας είναι γνωστό από τον Παυσανία), το οποίο όμως το θεωρεί πόλη και όχι τείχος.

3) Edward Dodwell, A classical and topographical tour through Greece during the years 1801, 1805, and 1806,
Λονδίνο 1819, τόμος 2, σελ. 399-401:
TO MISITHRA.
 The next day, the 26th, we set out for Misithra, and in the space of forty-five minutes crossed three streams, which turn some small mills. In an hour and thirty-five minutes from Agie-Basile, we came to a fine kephalo-brusi, or spring, rushing copiously from the ground, and immediately accumulating into a rapid current in the direction of Sparta.
 This is one of the sources of the Eurotas. The spot has been much ornamented, and several large blocks of stone, and foundations, are seen scattered about, which perhaps mark the site of the city of Pellana (Pausan. b.3.c.21.), as the fountain is the Pellanis. We soon crossed the stream which it produces, and proceeded on its western side, through a grove of mulberry trees, which abound in the Spartan plain. The silk which is made at Misithra, near Sparta, is of an excellent quality, and forms a principal part of the riches of the place.
 We made a slight deviation from the road, and ascended an eminence, to take a view of Taygeton; but the grandeur of the mountain is not seen from this direction.
 We returned to the road, passed a short way to the right of a village called Trupe, and observed some ancient traces and foundations of walls. These remains are frequent throughout Laconia, and indicate, perhaps, some of the hundred cities of Hecatompolis, which, according to Strabo (B. 8. p. 362), were, as early as the time of Lycurgus, reduced, to about thirty small (Πολίχναι) towns. Not far from Pellana was the town of Charakoma (Pausan. b. 3. c. 21.).
 We pursued our journey, and in three quarters of an hour crossed six rivulets, all descending from Taygeton, which rose nobly on our right. Of these streams the last is of considerable size, and is named Kastanias Potamos, as its source is near the village of Kastania. They all enter the Eurotas, after a short and rapid course. The Eurotas, which flowed to our left, has its left bank supported by a strong ancient wall of considerable length, composed of welljoined irregular polygons. We crossed two other streams which enter the river, and came to some kruptai, or sepulchral caverns, cut in the rock, near which we found the following inscription on grey marble:  
Η ΠΟΛΙΣΛΑΥΛΙΑΝ ΦΙΛΟΚΡΑΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΤΟΣ …[Σ]ΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟΥΚΑΙΟΥΛΙΑΣ ΕΤΥΜΟΚΛΗΣΤΗΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΣΝ ΕΥΓΕΝΕΣΤΑΤΩΝΤΑ ΠΡΩΤΩΝ...
 Not far from this spot, are two round hills, in the form of tumuli, but apparently too large to be artificial. Athenaeus (Deipnosoph. b. 14. c. 5.) asserts, that there were some large tumuli (χώματα μεγάλα) at Sparta, which were said to be the sepulchres of the Phrygians, who were the followers of Pelops.
 Forty minutes from this place we crossed a stream, and came to the ruins of an aqueduct formed of arches, and built of Roman brick. The view of these remains, with Taygeton in the back ground, is one of the grandest and most picturesque in Greece!
 A short way from the aqueduct, we crossed a rivulet; in forty six minutes from which we passed a river, probably the Tiason; and in twenty minutes more reached Misithra, which is six hours from Agie Baslle. This town is situated at the eastern foot of Taygeton.
μετάβαση στο πρωτότυπο κείμενο
Μετάφραση
Έντουαρντ Ντόντγουελλ, "Μια κλασική και τοπογραφική περιήγηση διαμέσου της Ελλάδας κατά τα έτη 
1801, 1805, και 1806", Λονδίνο 1819, σελ. 399-401:
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΜΥΣΤΡΑ.
 Την επόμενη ημέρα, στις 26, ξεκινήσαμε για τον Μυστρά, και σε διάστημα σαράντα πέντε λεπτών περάσαμε τρία ρέματα, που περιέστρεφαν μερικούς μικρούς νερόμυλους. Σε μία ώρα και τριάντα πέντε λεπτά από τον Άγιο Βασίλη, καταλήξαμε σε ένα ωραίο κεφαλόβρυσο, πηγή νερού, που ξεχύνεται άφθονο από το έδαφος και κατευθύνεται αμέσως μέσα σε ταχύ ρεύμα προς την κατεύθυνση της Σπάρτης.
 Αυτή είναι μία από τις πηγές του Ευρώτα. Το σημείο αυτό είναι αρκετά διακοσμημένο και μερικές μεγάλες τετράγωνες πέτρες, καθώς και θεμέλια, φαίνονται γύρω διάσπαρτα, που ίσως να προσδιορίζουν την τοποθεσία της πόλης Πελλάνα, εφόσον η πηγή είναι η Πελλανίδα. Σύντομα διασχίσαμε το ρυάκι που δημιουργεί αυτή και προχωρήσαμε στην δυτική πλευρά του, μέσα από μια έκταση με μουριές, οι οποίες αφθονούν στην σπαρτιατική πεδιάδα. Το μετάξι που παράγεται στον Μυστρά, κοντά στο Σπάρτη, είναι εξαιρετικής ποιότητας και αποτελεί βασικό τμήμα του πλούτου της περιοχής.
 Κάναμε μια μικρή απόκλιση από το δρόμο και ανεβήκαμε σε ένα ύψωμα, για να έχουμε θέα του Ταϋγέτου, αλλά το μεγαλείο του βουνού δεν φαινόταν από αυτή την κατεύθυνση.
 Επιστρέψαμε στο δρόμο, περάσαμε ένα σύντομο δρόμο στα δεξιά του χωριού που ονομάζεται Τρ(ο)ύπη και παρατηρήσαμε κάποια αρχαία ίχνη και θεμέλια τειχών. Αυτά τα υπολείμματα είναι συχνά σε όλη τη Λακωνία και υποδεικνύουν, πιθανόν, ορισμένες από τις εκατοντάδες πόλεις της Εκατόμπολης, η οποία, σύμφωνα με τον Στράβωνα, ήταν, ήδη από την εποχή του Λυκούργου, περιορισμένη σε περίπου τριάντα μικρές πόλεις (πολίχναι). Όχι μακριά από την Πελλάνα ήταν η πόλη Χαράκωμα.
 Συνεχίσαμε το ταξίδι μας και στα τρία τέταρτα της ώρας διασχίσαμε έξι ρυάκια, που κατηφόριζαν όλα από τον Ταΰγετο, ο οποίος εμφανίστηκε μεγαλοπρεπώς στα δεξιά μας. Από αυτά τα ρυάκια το τελευταίο είναι αξιοσημείωτου μεγέθους και ονομάζεται ποταμός Καστανιάς, καθώς η πηγή του είναι κοντά στο χωριό Καστανιά. Όλα τους καταλήγουν στον Ευρώτα μετά από μια σύντομη και ορμητική πορεία. Ο Ευρώτας, ο οποίος κυλούσε προς τα αριστερά μας, υποστηρίζεται στην αριστερή του όχθη από ένα ισχυρό αρχαίο τείχος αξιοσημείωτου μήκους, αποτελούμενο από καλώς ενωμένα ακανόνιστα πολύγωνα. Διασχίσαμε άλλους δύο χειμάρρους που καταλήγουν στον ποταμό και φθάσαμε σε κάποιες κρύπτες, σπηλιές με τάφους, σκαλισμένες στο βράχο, κοντά στο οποίο βρήκαμε την ακόλουθη επιγραφή σε γκρίζο μάρμαρο: 
Η ΠΟΛΙΣ …ΛΑΥΛΙΑΝ ΦΙΛΟΚΡΑΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΤΟΣ …[Σ]ΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟΥ …ΚΑΙ …ΟΥΛΙΑΣ ΕΤΥΜΟΚΛΗΣ …ΤΗΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΣ …Ν ΕΥΓΕΝΕΣΤΑΤΩΝ …ΤΑ ΠΡΩΤΩΝ…
 Όχι μακριά από αυτό το σημείο, υπάρχουν δύο στρογγυλοί λόφοι με τη μορφή τύμβου, αλλά προφανώς πολύ μεγάλοι για να είναι τεχνητοί. Ο Αθήναιος ισχυρίζεται ότι υπήρχαν ορισμένοι μεγάλοι τύμβοι (χώματα μεγάλα) στην Σπάρτη, οι οποίοι θεωρήθηκαν ως τάφοι των Φρυγών, που ήταν οι ακόλουθοι του Πέλοπα.
 Σαράντα λεπτά από αυτό το σημείο, διασχίσαμε ένα ρέμα και φθάσαμε στα ερείπια ενός υδραγωγείου που αποτελείται από καμάρες και χτίστηκε με ρωμαϊκό τούβλο. Η θέα αυτών των ερειπίων, με τον Ταΰγετο στο πίσω μέρος, είναι μία από τις εξοχότερες και τις πιο γραφικές στην Ελλάδα!
 Σε σύντομη διαδρομή από το υδραγωγείο διασχίσαμε ένα ρυάκι, από το οποίο μετά από σαράντα έξι λεπτά περάσαμε ένα ποτάμι, πιθανόν τον Τίασο, και σε περισσότερο από είκοσι λεπτά φθάσαμε στον Μυστρά, που είναι έξι ώρες από τον Άγιο Βασίλη. Αυτή η πόλη βρίσκεται στους ανατολικούς πρόποδες του Ταΰγετου.
Πελλ. Α - Πελλ. Β

Δευτέρα 20 Σεπτεμβρίου 2010

9.5. Γ-2) Η Πελλάνα στην "Χάρτα" του Ρήγα Φεραίου.

 Ο εθνομάρτυρας Ρήγας Φεραίος (1757-1798), μεταξύ των άλλων βιβλίων που είχε συγγράψει, είχε δημιουργήσει και ένα ξεχωριστό έργο, και μάλιστα αρκετά θαυμαστό για την εποχή του: την περίφημη "Χάρτα της Ελλάδος". Πρόκειται για ένα μεγάλο χάρτη της Ελλάδας και των βαλκανικών χωρών (σε τετράγωνο σχήμα με πλευρά 2,07 μ., αποτελούμενο από 12 τεμάχια χαρτιού, συγκολλημένα μεταξύ τους), ο οποίος εκτυπώθηκε στην Βιέννη το 1797 σε 1220 αντίτυπα.
 Ήταν η πρώτη απεικόνιση από Νεοέλληνα τόσο του ελληνικού όσο και του ευρύτερου χώρου, όπου ακτινοβολούσε ο αρχαίος και ο νεότερος ελληνισμός. Στον χώρο αυτό οραματιζόταν ο Ρήγας, όπως αναφέρει στο έργο του "Νέα Πολιτική Διοίκηση", την δημιουργία μιας ελληνικής δημοκρατίας, η οποία θα αντικαθιστούσε τον Σουλτάνο και την οθωμανική αυτοκρατορία επί του βαλκανικού εδάφους, προσφέροντας ειρηνική συνύπαρξη και ισονομία σε όλους τους λαούς της περιοχής. Το σχέδιό του, όμως, προδόθηκε από τον γραμματικό του στους Αυστριακούς, οι οποίοι τον συνέλαβαν ως επαναστάτη και τον παρέδωσαν στους Τούρκους στο Βελιγράδι, όπου βρήκε μαζί με τους συντρόφους του τραγικό θάνατο  δι' απαγχονισμού  το 1798, ...δυο δεκαετίες και κάτι πριν την εθνεγερσία, του 1821, που τόσο πολύ οραματιζόταν και προπαγάνδιζε στον "Θούριό" του: "Ως πότε παλληκάρια...".
 Στην Χάρτα του Ρήγα παρατηρούμε ότι καταγράφονται κυρίως οι αρχαίες ονομασίες οικισμών και για τον λόγο αυτό βλέπουμε ότι στην περιοχή μας αναφέρεται η Πελλάνα ως Πάλλανα (που μας θυμίζει τα Πέλλανα που αναφέρει ο Στράβωνας [βλ. το κείμενο 4, στο 9.2 άρθρο μας], ενώ πιο βόρεια υπάρχει και η αρχαία πόλη Βελεμίνα ως Βλεμίνη, καθώς και η Σελλασία ανατολικά ως Συλλασία), αλλά δεν καταγράφονται τα υπόλοιπα χωριά που υπήρχαν εκείνη την εποχή, όπως το Γεωργίτσι, ο Λογγανίκος κλπ. (επίσης ο Λακωνικός κόλπος αναφέρεται και ως κόλπος Κολοκυνθιάς, όπως λεγόταν την εποχή εκείνη λόγω του σχήματός του). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο Χάρτης αυτός αποτελεί αντιγραφή από άλλους χάρτες της εποχής του ή και παλαιότερους που απεικονίζουν την αρχαία Ελλάδα, όπως π.χ. ο εξής χάρτης του 1707, όπου θα βρείτε την ονομασία Pallana: http://www.davidrumsey.com/
{για μεγέθυνση, κάνετε κλικ επάνω του}
 Πελλ. Α - Πελλ. Β

Τετάρτη 15 Σεπτεμβρίου 2010

9.4. Γ-1) Ξένοι περιηγητές: Μπενζαμίν Μπρυ.

 Όπως έχουμε αναφέρει και σε παλαιότερο άρθρο μας η Πελλάνα κατά την νεότερη εποχή ονομαζόταν, μέχρι πρόσφατα, Γεωργιτσιάνικα Καλύβια. Οι διάφοροι Ευρωπαίοι συγγραφείς-περιηγητές, που πέρασαν από την περιοχή μας μεταβαίνοντας από ή προς τον Μυστρά, κάνουν συχνά το λάθος και ταυτίζουν την αρχαία Πελλάνα είτε με τα ερείπια της Αιγίδος (αυτές οι δύο πόλεις μαζί με την πόλη Βελεμίνα συναποτελούσαν την Λακωνική Τριπολίτιδα) είτε με το σημερινό Κεφαλόβρυσο που βρίσκεται βόρεια, στον δρόμο προς την Κολλίνα.
 Στο κείμενο, όμως, που ακολουθεί (ενός Γάλλου πρόξενου, ο οποίος ακολούθησε τα τουρκικά στρατεύματα που κατέλαβαν τον Μυστρά το 1715 από τους Βενετούς) δεν έχουμε αναφορά για το ίδιο το χωριό μας (όπως συμβαίνει στα υπόλοιπα κείμενα που θα δημοσιευθούν αργότερα) παρά μόνον για την περιοχή Σαπολίβαδο του κάμπου μας...

1) Benjamin Brue, "Journal de la campagne que le grand vesir Ali Pacha a faite en 1715 
pour la conquète de la Morée", εκδ. E. Thorin, Παρίσι 1870, σελ. 51:
 Le 21 au matin, les Beiglerbeigs de Romelie et d'Anatob'e partirent du camp de Modon pour aller chacun au lieu de sa destination. Le Beiglerbeig de Romelie avoit ordre de prendre avec luy les troupes qui avoient servi au siège de Castel sous les ordres du Serasker Moustafa Pacha, auquel le Grand Vesir avoit ordonné de se rendre auprez de sa personne. L'aprez midy l’Aga des janissaires partit pour aller à Misistra.
 Le 22, le Grand Vesir, avec l'armée, partit du camp de Modon et alla à celuy de Handrino, où il séjourna le 23 et le 24; le 25 on alla à Nissi, le 26 à Lakos, et le 27 il campa auprez de Londari, toujours dans les mêmes lieux où l'on avoit campé en allant à Modon.
 Le 28, on prit sur la droite en marchant vers le midy, on passa une montagne assez haute, et aprez avoir marché pendant quatre heures dans un beau valon, on campa en un lieu qu'on appelle Longanico, où est la source de la rivière Iris, qui se jette dans le golfe de Colochina.
 Le 29, aprez deux heures de marche dans un assez beau pays, on campa auprez d'un ruisseau, à un lieu que l'on appelle Sapolivado.
 Le 30, on marcha pendant quatre heures dans un beau pays de plaine, où il y a de tems en tems quelques colines qui forment ensuite un défilé assez long; on fut obligé de passer plusieurs fois l'Iris, qui serpente au milieu; quand on fut arrivé vis-â-vis de Misistra, on le laissa à droite et on alla camper sur la gauche, à une lieue et demy vis-à-vis de cette ville, aprez avoir passé encore une fois l'Iris.
μετάβαση στο πρωτότυπο κείμενο
Μετάφραση
Μπενζαμίν Μπρυ,"Ημερολόγιο της εκστρατείας που έκανε ο μέγας βεζίρης Αλή Πασάς [Κιουμουρτζής] το 1715 
για να κατακτήσει τον Μοριά", εκδ. E. Thorin, Παρίσι 1870, σελ. 51:
  Στις 21, το πρωί, οι μπεηλερμπέηδες της Ρούμελης και της Ανατολής έφυγαν από το στρατόπεδο της Μεθώνης για να μεταβεί ο καθένας στον τόπο προορισμό του. Ο μπεηλέρμπεης της Ρούμελης είχε διαταγή να πάρει μαζί του τα στρατεύματα που είχαν συμμετάσχει στην πολιορκία του Καστέλου κάτω από τις διαταγές του στρατηγού Μουσταφά Πασά, τον οποίο ο μέγας βεζίρης είχε διατάξει να μεταβεί προς εκείνον. Το απόγευμα ο αγάς των γενιτσάρων ξεκίνησε για να πάει στον Μυστρά.
  Στις 22, ο μέγας βεζίρης με το στρατό, ξεκίνησε από το στρατόπεδο της Μεθώνης και πήγε σε εκείνο του Ανδρίνου, όπου έμεινε στις 23 και 24, στις 25 πήγε στο Νησί, στις 26 στο Λάκο και στις 27 στρατοπέδευσε στο Λεοντάρι, πάντα στις ίδιες θέσεις όπου είχε στρατοπεδεύσει μεταβαίνοντας στην Μεθώνη.
  Στις 28, στρίψαμε δεξιά βαδίζοντας προς τον νότο, περάσαμε ένα αρκετά ψηλό βουνό και μετά έχοντας περπατήσει επί τέσσερις ώρες μέσα σε μια όμορφη κοιλάδα, στρατοπεδεύσαμε σε μια περιοχή που ονομάζεται Λογκανίκος, όπου είναι η πηγή του ποταμού Ίρι [Ευρώτα], ο οποίος χύνεται στον κόλπο της Κολοκύθας [Λακωνικός κόλπος].
  Στις 29, μετά από δύο ώρες πορείας μέσα σε μια αρκετά  όμορφη περιοχή, κατασκηνώσαμε δίπλα σε ένα ρέμα, σε έναν τόπο που ονομάζεται Σαπολίβαδο.
  Στις 30, προχωρήσαμε επί τέσσερις ώρες σε μια όμορφη τοποθεσία της πεδιάδας, όπου υπάρχουν εδώ κι εκεί μερικοί λόφοι που σχηματίζουν στη συνέχεια μια αρκετά μακριά λοφοσειρά. Αναγκαστήκαμε να διασχίσουμε πολλές φορές τον Ευρώτα, ο οποίος κυλάει στην μέση. Όταν φθάσαμε απέναντι από τον Μυστρά, τον αφήσαμε στα δεξιά και πήγαμε να κατασκηνώσουμε στα αριστερά, σε μιάμιση λεύγα αντίκρυ από αυτή την πόλη, αφού διασχίσαμε για μία ακόμα φορά τον Ευρώτα.
Πελλ. Α - Πελλ. Β

Σάββατο 11 Σεπτεμβρίου 2010

9.3. Β) Η Β. Λακωνία σε κείμενα μεταβυζαντινών συγγραφέων.

 Η Πελλάνα ως ονομασία φαίνεται πως δεν υπήρχε κατά την διάρκεια της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας {Βυζαντινής}, ενώ γενικά η περιοχή της βόρειας Λακωνίας ονομαζόταν Λακεδαιμονία. 
 Τα κείμενα που ακολουθούν αναφέρονται στην εποχή μετά την πτώση της Κων/πολης, όταν στην Πελοπόννησο, που είχε μοιραστεί στους δύο αδελφούς του αυτοκράτορα Κων/νου Παλαιολόγου, τον Θωμά και τον Δημήτριο, επικρατούσε μεγάλη αναστάτωση λόγω της διαρκούς έριδας ανάμεσά τους. Πιο συγκεκριμένα, εξιστορούν τα γεγονότα μετά την κατάληψη του Μυστρά το 1460 από τον ίδιο τον Μωάμεθ Β΄ τον Πορθητή, ο οποίος στην συνέχεια κατέλαβε όλα τα υπόλοιπα κάστρα που υπήρχαν στους πρόποδες του Ταυγέτου: πρώτα την ανυπεράσπιστη Βορδώνια, κατόπιν, μετά από σκληρή μάχη με τον ήρωα Προινοκοκά, το  Καστρί (από το κάστρο του αυτό φαίνεται ότι πήρε την ονομασία του το χωριό), ενώ έπειτα πιο βόρεια το Λεοντάρι καθώς και το Γαρδίκι.

1. Γεώργιος Φραντζής (1401-1480), “Χρονικόν”, κεφ. υνθ΄-υξ΄:
 […] Και τούτων δη των προρρηθέντων κακών εις τον άπαντα του Μορέως αθλίου τόπον γινομένων, ελθόντος και φωσσάτου μερικού έξωθεν, κατέδραμον τον τόπον άπαντα, ίνα, άπερ κακά παρέλιπον οι οικήτορες και κύριοι αυθένται και άρχοντες, ουκ από προαιρέσεως αλλ’ από αδυναμίας πράξωσιν αυτοί, του μεν ενός των δεσποτών εχθροί όντες, του δε άλλου τάχα φίλοι. ον δη δεσπότην και εχθρόν κυρ Θωμάν εις τα περί το Λεοντάριν ευρόντες και διώξαντες και αιχμαλωτίσαντες, έπειτα φέροντες το κατουνοτόπιον ήτοι τας τένδας αυτών πλησίον των οσπητίων του Λεονταρίου έθηκαν, είτ’ εξελθόντες απήλθον εις τα περί τον Μυζηθράν και τον φίλον αυτών δεσπότην, και απ’ εκεί διέβησαν νικηταί και μετά πολλού κέρδους ζώων τε και ανθρώπων. Μόλις ουν ποτέ εννοήσαντες οι αυθένται και αδελφοί το κακόν της εαυτών μάχης. και συναχθέντες εις το Καστρίτζιν εποίησαν τάχα όρκους ειρήνης και του της Λακεδαιμονίας (μητροπολίτου) μετά του σάκκου αυτού λειτουργήσαντος, οπόταν του Χριστιανούς μετά φόβου Θεού και πίστεως προσελθείν επιβοώσιν οι ιερείς, προσελθόντες οι αυθένται και αδελφοί και ομόσαντες, έμεινεν, ως ηκούσαμεν, ο δεσπότης κυρ Δημήτριος εν τοις συμπεφωνημένοις μέχρι τινός. και πάλιν ην ο αυτός, ως ουδενός καινού γεγονότος. [...] Και ήρξαντο πάλιν τα κακά και έτι, των χθες τοιούτων φρικτών όρκων λυθέντων, και έπραττεν ο καθείς κατά του ετέρου το ηδύνατο τας ελπίδας [...].
 […] Ο δ’ αμηράς την μεν βασίλισσαν και θυγατέραν οικονομήσας έστειλεν έξω μετά τινων των αυτού και αυτής, τον δε δεσπότην ήγε και έφερε μεθ’ εαυτού. Ελθόντες ουν εις την Βορδονίαν  και το Καστρίτζιν, οι μεν εις την Βορδονίαν γενναίοι άρχοντες αυτής φοβηθέντες έφυγον αφέντες αυτήν, οι δε εις το Καστρίτζιν τάχα μέχρι τινός αντισταθέντες και πολεμήσαντες τέλος προσεκύνησαν, και κατελθόντες στεφανωθήναι υπέρ των ανδραγαθημάτων αυτών, ους μεν αυτών εκαρατόμησεν, ους δε εις πάλους εκάθισε, τον δε Προινοκοκάν εκδείρας ετελείωσεν, άξιον τέλος των εργασιών και πράξεων απολαύσαντος. Ελθόντος δ’ αυτού δη του αμηρά και εις τα περί το Λεοντάριν και αυτό το Λεοντάριν, και ευρών αυτό έρημον ανθρώπων, αυτό μεν απήραν. εις δε το Γαρδίκιν, ένθα οι άνθρωποι ως ισχυρότερον απήλθον φυλαχθησόμενοι, απελθών επολεμήθη μέχρι τινός παρά των Λεονταριτών. τέλος δε εδουλώθησαν. και εγένοντο πάντες παρανάλωμα μαχαίρας συν γυναιξί και παισί.
βλ. Google books
 Και ενώ έγιναν αυτά τα κακά που προαναφέρθηκαν σε όλο τον τόπο του άθλιου Μοριά, όταν ήρθε και μερικό στράτευμα από έξω, επέδραμαν σε ολόκληρο τον τόπο, για να πράξουν αυτοί, όχι από επιλογή αλλά από αδυναμία, όσα κακά παρέλειψαν οι οικήτορες και κυρίαρχοι αφέντες και άρχοντες, με το να είναι εχθροί προς τον ένα άρχοντα, ενώ φίλοι τάχα προς τον άλλον. Τον άρχοντα λοιπόν και εχθρό τους Θωμά [Παλαιολόγο] αφού τον βρήκαν στην περιοχή του Λεονταρίου, τον κυνήγησαν και τον αιχμαλώτισαν, έπειτα αφού έφεραν τον καταυλισμό τους, δηλ. τις σκηνές τους, τον έβαλαν πλησίον των σπιτιών του Λεονταρίου και κατόπιν αφού εξήλθαν, πήγαν στην περιοχή του Μυστρά και στον άρχοντα φίλο τους [Δημήτριο Παλαιολόγο] και από εκεί διάβηκαν ως νικητές μαζί με μεγάλο κέρδος από ζώα και ανθρώπους. Τότε λοιπόν πια οι αφέντες και αδελφοί εννόησαν το κακό από την διαμάχη μεταξύ τους. Και αφού συγκεντρώθηκαν στο Καστρίτζι έκαναν τάχα όρκους ειρήνης και ενώ λειτουργούσε ο μητροπολίτης Λακεδαιμονίας φορώντας τον ιερατικό σάκκο του, όταν οι ιερείς φωνάζουν τους χριστιανούς να προσέλθουν με φόβο Θεού και πίστη, αφού προσήλθαν οι αφέντες και αδελφοί και αφού ορκίστηκαν, παρέμεινε, όπως ακούσαμε, ο άρχοντας Δημήτριος στα συμπεφωνημένα μέχρι κάποιο διάστημα. Και πάλι έγινε ο ίδιος, σαν να μην είχε γίνει τίποτε καινούριο. [...] Και άρχισαν πάλι τα κακά και επιπλέον, αφού καταπατήθηκαν οι παλαιοί τόσο φρικτοί όρκοι, έπραττε ο καθένας εναντίον του άλλου ό,τι μπορούσε [...].
  Ο αμηράς όμως προικονομώντας έστειλε έξω την βασίλισσα και την κόρη του μαζί με μερικούς δικούς του και δικούς της, ενώ τον άρχοντα [Δημήτριο] τον πήρε μαζί του. Όταν ήρθαν λοιπόν στην Βορδόνια και στο Καστρίτζι, οι μεν γενναίοι άρχοντες στην Βορδόνια έφυγαν, επειδή φοβήθηκαν, εγκαταλείποντάς την, οι δε στο Καστρίτζι, αφού αντιστάθηκαν τάχα μέχρις ενός σημείου και πολέμησαν, στο τέλος προσκύνησαν και καθώς κατέβηκαν για να στεφανωθούν για τα ανδραγαθήματά τους, άλλους από αυτούς τους αποκεφάλισε, άλλους τους παλούκωσε, ενώ τον Προινοκοκά τον σκότωσε γδέρνοντάς τον, βρίσκοντας αντάξιο τέλος για τα έργα και τις πράξεις του. Και όταν ήρθε ο αμηράς στην περιοχή του Λεονταρίου και στο ίδιο το Λεοντάρι και το βρήκε έρημο από ανθρώπους, το κατέλαβαν. Στο Γαρδίκι όμως, όπου κατέφυγαν οι άνθρωποι για να προφυλαχθούν ως πιο ισχυρό που ήταν, όταν έφθασε, συνάντησε αντίσταση για κάποιο διάστημα από τους Λεονταρίτες, αλλά στο τέλος υποδουλώθηκαν. Και έγιναν όλοι παρανάλωμα της μαχαίρας μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά.

2. Κριτόβουλος ο Ιμβριώτης (1410-1470), “Βίος του Μωάμεθ Β΄”, τόμος Α΄, παρ. 124, 129:
 Άρας εκείθεν ο βασιλεύς συνεπαγόμενος άμα και τον δεσπότην Δημήτριον αφικνείται εις τι πολίχνιον ερυμνότατον πάντη το παρά την υπώρειαν του μεγάλου όρους της Σπάρτης κείμενον ου πόρρω του άστεως Καστρίον ονομαζόμενον, και στρατοπεδευσάμενος αυτού προσφέρει λόγους τοις εν αυτώ περί τε εκδόσεως εαυτών τε και του πολίσματος. Οι δε πιστεύοντες εαυτοίς και τη οχυρότητι του φρουρίου, ην γαρ άλλως απότομον και απόκρημνον το χωρίον και τραχύ και ανάντες πάντη και μίαν μόνον πάροδον έχον και ταύτην τριπλώ τείχει περιπεφραγμένον τε και κατησφαλισμένον. Και αυτοί γαρ ήσαν άνδρες λογάδες ωσεί τετρακόσιοι, ου παρεδέξαντο τους λόγους του βασιλέως, αλλά κλείσαντες τας πύλας εκαρτέρουν.
 […] Βασιλεύς δε τους μεν άνδρας εκέλευσεν αποσφαγήναι πάντας, ευθύς, όσοι παρελείφθησαν τω πολέμω, τριακοσίους όντας, παίδας δε και γυναίκας ηνδραποδίσατο, την δε πολίχνην κατέσκαψεν.
βλ. Google books
 Ξεκίνησε από εκεί ο βασιλιάς [Μωάμεθ Β΄] παίρνοντας μαζί του και τον άρχοντα Δημήτριο και φθάνει σε μια πολίχνη πάρα πολύ οχυρή από παντού, κοντά στους πρόποδες του μεγάλου όρους της Σπάρτης, που βρίσκεται όχι μακριά από την πόλη και ονομάζεται Καστρί και αφού στρατοπέδευσε εκεί προτείνει λόγους σε αυτούς που ήταν μέσα για να παραδώσουν τους εαυτούς τους και την πολίχνη. Αυτοί όμως, επειδή πίστευαν στους εαυτούς τους και στην οχυρότητα του φρουρίου, γιατί ήταν απότομο και απόκρημνο το μέρος και τραχύ και ανηφορικό από παντού, και έχει μία μόνο πρόσβαση και αυτή είναι με τριπλό τείχος, και είναι περιφραγμένο και πάρα πολύ ασφαλές. Και αυτοί ήταν περίπου τετρακόσιοι άνδρες, που δεν δέχθηκαν τις προτάσεις του βασιλιά, αλλά αφού έκλεισαν τις πύλες περίμεναν.
 […] Ο βασιλιάς όμως τους μεν άνδρες διέταξε να τους σφάξουν όλους, αμέσως, όσοι αιχμαλωτίσθηκαν στην μάχη, τα δε παιδιά και τις γυναίκες τους πήρε ως δούλους, ενώ την πολίχνη την κατέσκαψε.

3. Λαόνικος Χαλκοκονδύλης (1430-1490), “Αποδείξεις ιστοριών” (Migne, Patrologia Graeca):
 […] Οι δε Έλληνες χρόνον πολύν μαχόμενοι ουκ ηδύναντο ως αμύνεσθαι προς άλλους και άλλους του βασιλέως. Απείπον δη, προσώκησαν δε εις ομολογίαν τω βασιλεί. Τούτους μεν ουν, ως την ακρόπολιν παρέλαβε, πάντας απαγαγών εις έναν χώρον κατέσφαξε, γενομένους του σύμπαντος εις τριακοσίους και τον άρχοντα αυτών τη υστεραία χωρίς έτεμεν το σώμα πονησόμενον.
βλ. Scribd (download)
 […] Οι Έλληνες όμως πολεμώντας για πολύ ώρα δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τους όλο και περισσότερους [στρατιώτες] του βασιλιά [Μωάμεθ Β΄]. Απόκαμαν πλέον και προχώρησαν για να παραδοθούν στον βασιλιά. Αυτούς λοιπόν, μόλις παρέλαβε το φρούριο, αφού τους μετέφερε όλους σε ένα τόπο, τους κατέσφαξε, συνολικά τριακόσιους, και τον αρχηγό τους την άλλη ημέρα του διχοτόμησε το σώμα για να τον βασανίσει.
Πελλ. Α - Πελλ. Β

Δευτέρα 6 Σεπτεμβρίου 2010

9.2. Α) Η Πελλάνα σε κείμενα αρχαίων συγγραφέων.

 Χάρη στον εκλεκτό, πλέον, αναγνώστη μας Χρήστο Χ., ο οποίος για μία ακόμα φορά απέδειξε την γόνιμη διάθεσή του να μας παροτρύνει σε περαιτέρω αναζητήσεις για το χωριό και την περιοχή μας μέσω της δικής του προσωπικής έρευνας, θα σας παρουσιάσουμε (εδώ, καθώς και στα επόμενα άρθρα μας) με χρονολογική σειρά, αποσπάσματα από έργα διαφόρων, κατά καιρούς, συγγραφέων που αναφέρουν στα κείμενά τους την Πελλάνα (ή έστω την ευρύτερη περιοχή της βόρειας Λακωνίας).
--- . ---
 Αρχίζουμε, λοιπόν, με τους αρχαίους συγγραφείς: αρκετοί από αυτούς χρησιμοποιούν την ιωνική διάλεκτο και γι' αυτό αποκαλούν την πόλη ως Πελλήνη, αντί Πελλάνα όπως είναι στην δωρική διάλεκτο (π.β. ιων. Σελήνη, Μυτιλήνη > δωρ. Σελάνα, Μυτιλάνα κλπ.). Δεν πρέπει, επομένως, να συγχέεται με άλλες ομώνυμες ελληνικές πόλεις (όπως π.χ. με την αχαϊκή Πελλήνη).

1. Ξενοφών (427-355 π.Χ.), "Ελληνικά", βιβλίο Ζ, κεφ. 5:
«(Επαμεινώνδας) …και [επεί] ήσθετο εξεστρατευμένον τον Αγησίλαον και όντα ήδη εν τη Πελλήνη, δειπνοποιησάμενος και παραγγείλας ηγείτο τω στρατεύματι ευθύς επί Σπάρτην.»
βλ. Perseus Digital Library, βλ. Google books
(Ο Επαμεινώνδας) …και [επειδή] έμαθε ότι ο Αγησίλαος είχε εκστρατεύσει και ήταν ήδη στην Πελλήνη, αφού δείπνησε και έδωσε διαταγές, οδήγησε αμέσως το στράτευμα εναντίον της Σπάρτης.

2. Πολύβιος (203-120 π.Χ.), "Ιστορίαι":
 1) βιβλίο 4, κεφ. 81, παρ. 7: «Ούτος μεν ουν ανεχώρησεν ταις ανοδίαις εις την εν Τριπόλει προσαγορευομένην Πελλήνην
βλ. Perseus Digital Library, βλ. Google books 
Αυτός λοιπόν αναχώρησε από μέρη χωρίς δρόμους προς την εντός της Τριπολίτιδας αποκαλούμενη Πελλήνη.
 2) βιβλίο 16, κεφ. 37, παρ. 5: «Οι δε εν τη Πελλήνη μισθοφόροι κατά την επιούσαν ημέραν άμα τω σημήναι τους σκοπούς την καταδρομήν των πολεμίων εκ χειρός εβοήθουν, καθάπερ έθος ην αυτοίς και προσέκειντο τοις υπεναντίοις.»
Οι μισθοφόροι (που βρίσκονταν) στην Πελλήνη την επόμενη ημέρα, μόλις ειδοποίησαν οι σκοποί για την επιδρομή των εχθρών, βοηθούσαν έμπρακτα, καθώς είναι συνήθεια σε αυτούς και πλησίασαν εναντίον των εχθρών.

3. Διόδωρος (80-20 π.Χ.), "Ιστορική Βιβλιοθήκη", βιβλίο 15, κεφ. 67, παρ. 2:
«Αρκάδες δε Λυκομήδην στρατηγόν προχειρισάμενοι, και παραδόντες αυτώ τους επιλέκτους ονομαζομένους, όντας πεντακισχιλίους, εστράτευσαν επί Πελλήνην της Λακωνικής, και την μεν πόλιν βία χειρωσάμενοι τους εγκαταλειφθέντας φρουρούς των Λακεδαιμονίων απέκτειναν, όντας πλείους των τριακοσίων, την δε πόλιν εξανδραποδισάμενοι και την χώραν δηώσαντες επανήλθον εις την οικείαν, φθάσαντες την παρά των Λακεδαιμονίων βοήθειαν.»  
βλ. Perseus Digital Libraryβλ. Google books 
 Οι Αρκάδες αφού εξέλεξαν τον Λυκομήδη ως στρατηγό και του παρέδωσαν αυτούς που επονομάζονταν επίλεκτοι, οι οποίοι ήταν πέντε χιλιάδες, εξεστράτευσαν εναντίον της Πελλήνης στην Λακωνική, και αφού κυρίευσαν με βία την πόλη, σκότωσαν τους φρουρούς των Λακεδαιμονίων που είχαν παραμείνει, οι οποίοι ήταν περισσότεροι από τριακόσιοι, ενώ αφού υποδούλωσαν την πόλη και κατέστρεψαν την περιοχή επανήλθαν στην δική τους, πριν έρθει η βοήθεια εκ μέρους των Λακεδαιμονίων.

4. Στράβων (63-23 π.Χ.), "Γεωγραφικά", βιβλίο 8, κεφ. 7, παρ. 8:
«Τα δε Πέλλανα έτερα τούτων εστί, Λακωνικόν χωρίον, ως προς την Μεγαλοπολίτιν νεύον.»
βλ. Perseus Digital Library, βλ. Google books 
Ενώ τα Πέλλανα είναι διάφορα από αυτά, αφού είναι Λακωνική περιοχή, που συνορεύει/οδηγεί προς την Μεγαλόπολη.

5. Πλούταρχος (45-120 μ.Χ.), "Βίοι Παράλληλοι", Άγις και Κλεομένης, κεφ. 8.1:
« Ου μην αλλά διαπραξάμενος ο Άγις έφορον γενέσθαι τον Λύσανδρον, ευθύς εισέφερε δι' αυτού ρήτραν εις τους γέροντας, ης ην κεφάλαια χρεών μεν αφεθήναι τους οφείλοντας, της δε γης αναδασωθείσης την μεν από του κατά Πελλήνην χαράδρου προς τον Ταΰγετον και Μαλέαν και Σελλασίαν κλήρους γενέσθαι τετρακισχιλίους πεντακοσίους, την δ' έξω μυρίους πεντακισχιλίους.»  
βλ. Βικιθήκη, βλ. Google books, βλ. Mikros apoplous (download)
 Επιπλέον όταν κατάφερε ο Άγις να κάνει έφορο τον Λύσανδρο, προσέφερε αμέσως μέσω αυτού διάταξη στους γέροντες, με την οποία έπρεπε να απαλλαγούν οι οφειλέτες από τα χρηματικά χρέη, ενώ η γη που αναδασώθηκε, η μεν από το φαράγγι απ’ την μεριά της Πελλήνης προς τον Ταΰγετο και τον Μαλέα και την Σελλασία να μοιραστεί σε 4.500 κλήρους, η δε έξωθεν σε 15.000 κλήρους.

6. Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ.), "Ελλάδος περιήγησις", :
 1) βιβλίο 3 (Λακωνικά), κεφ. 1, παρ. 4: «(Οίβαλος) προσλαβών δε Ικάριον και τους στασιώτας παρά πολύ τε υπερεβάλετο δυνάμει Τυνδάρεων και ηνάγκασεν αποχωρήσαι δείσαντα, ως μεν Λακεδαιμόνιοί φασιν, ες Πελλάναν, Μεσσηνίων δε εστιν ες αυτόν λόγος Τυνδάρεων φεύγοντα ελθείν ως Αφαρέα ες την Μεσσηνίαν...»
 βλ. βιβλιοθ. Παν/μίου Αθηνών
  (Ο Οίβαλος) αφού προσέλαβε τον Ικάριο και τους στασιαστές υπερέβαλε πάρα πολύ σε δύναμη από τον Τυνδάρεω και τον ανάγκασε να αποχωρήσει από φόβο, όπως ισχυρίζονται οι Λακεδαιμόνιοι, προς την Πελλάνα, ενώ για τους Μεσσηνίους υπάρχει γι' αυτόν η άποψη ότι ο Τυνδάρεως όταν έφυγε ήλθε ως την Αφαρέα της Μεσσηνίας...
 2) βιβλίο 3 (Λακωνικά), κεφ. 21, παρ. 2:  «Προϊόντι δε ως επί την Πελλάναν Χαράκωμα εστίν ονομαζόμενον και μετά τούτο Πελλάνα πόλις το αρχαίον. Τυνδάρεων δε οικήσαι φασιν ενταύθα, ότε Ιπποκόωντα και τους παίδας έφευγεν εκ Σπάρτης. Θέας δε άξια αυτόθι ιδών Ασκληπιού τε οίδα ιερόν και την πηγήν Πελλανίδα. Ες ταύτην λέγουσιν υδρευομένην εμπεσείν παρθένον, αφανισθείσης δε το κάλυμμα αναφανήναι το επί της κεφαλής εν ετέρα πηγή Λαγκία. Πελλάνης δε εκατόν στάδια απέχει Βελεμίνα.»  
βλ. Perseus Digital Library
 Προχωρώντας δε προς την Πελλάνα υπάρχει το ονομαζόμενο Χαράκωμα και μετά από αυτό η Πελλάνα, πόλη στα αρχαία χρόνια. Και λένε πως ο Τυνδάρεως κατοίκησε εδώ, όταν ο Ιπποκόωντας τον έδιωξε μαζί με τα παιδιά του από την Σπάρτη. Αξιοθέατα εδώ γνωρίζω ότι είδα το ιερό του Ασκληπιού και την πηγή Πελλανίδα. Σε αυτήν, λένε, ότι έπεσε μέσα μια κοπέλα που έπαιρνε νερό, και ενώ αυτή εξαφανίστηκε το κάλυμμα της κεφαλής της φανερώθηκε στη άλλη πηγή, την Λαγκία [= Βιβάρι;]. Από την Πελλάνα απέχει εκατό στάδια η Βελεμίνα.
 3) βιβλίο 3 (Λακωνικά), κεφ. 26, παρ. 2:  «Τεχθήναι δε ενταύθα [εν Πέφνω] τους Διοσκούρους φασίν Θαλαμάται. Τούτο μεν δη και Αλκάνα εν άσμασιν οίδα ειπόντα, τραφήναι δε ουκέτι εν Πέφνω φασίν αυτούς, αλλά Ερμήν τον εις την Πελλάνα κομίσαντα είναι.»  
βλ. Perseus Digital Library
 Οι Θαλαμάτες λένε ότι γεννήθηκαν εδώ [στην Πέφνο] οι Διόσκουροι. Αυτό γνωρίζω ότι το είπε και ο Αλκμάνας στα τραγούδια του, όμως λένε ότι δεν ανατράφηκαν αυτοί πλέον στην Πέφνο, αλλά είναι ο Ερμής αυτός που τους μετέφερε στην Πελλάνα.
 4) βιβλίο 6 (Ηλιακά Β), κεφ. 8, παρ. 5: «μετά δε τον Βαύκιδά εισιν αθλητών Αρκάδων εικόνες, Ευθυμένης τε εξ αυτής Μαινάλου, νίκας την μεν ανδρών πάλης, την δ' έτι πρότερον εν παισίν ειληφώς, Αζάν εκ Πελλάνας Φίλιππος κρατήσας πυγμή παίδας, ...»
  βλ. βιβλιοθ. Παν/μίου Αθηνών
  Μετά τον Βαύκιδα υπάρχουν αγάλματα Αρκάδων αθλητών, του Ευθυμένη από το Μαίναλο, με νίκες στην πάλη ανδρών, αλλά και (με νίκη) που είχε επιπλέον πάρει παλαιότερα στην (πάλη) παίδων, και του Φίλιππου του Αζάνα από την Πελλάνα που επικράτησε στην πυγμαχία παίδων, ...
(Παρατήρηση: φαίνεται, λοιπόν, πως την εποχή που ζούσαν αυτοί οι δύο αθλητές η Πελλάνα είχε κατακτηθεί από τους γειτονικούς Αρκάδες, οι οποίοι, ως γνωστόν, πολέμησαν αρκετές φορές με τους Σπαρτιάτες για την κατοχή της.)

------------------------------------
Σημείωση:
Ο αρχαιότερος όλων, ο Όμηρος (8ος αι. π.Χ.), δεν αναφέρει, στα δύο πασίγνωστα έργα του, επακριβώς την ονομασία Πελλάνα, αν και γνωρίζουμε πλέον από τις αρχαιολογικές ανασκαφές ότι η πόλη αυτή υπήρχε κατά την εποχή του Τρωικού πολέμου! Για τον λόγο αυτό - υποστηρίζει εδώ ο αρχαιολόγος καθηγητής Θ. Σπυρόπουλος - έχει μεγάλη σημασία να επισημάνουμε τι ακριβώς σημαίνει η λέξη Λακεδαίμων στα ομηρικά έργα: 

 α) Όμηρος, "Ιλιάς", ραψωδία Β, στ. 581-590:
«Οι δ' είχον κοίλην Λακεδαίμονα κητώεσσαν, 
Και αυτοί που είχαν την κοίλη Λακεδαίμονα την φαραγγώδη,
Φάριν τε Σπάρτην τε, πολυτρήρωνά τε Μέσσην, 
και την Φάρη και την Σπάρτη, και την Μέσση με τα πολλά περιστέρια,
Βρυσειάς τ' ενέμοντο και Αυγειάς ερατεινάς, 
και τις Βρυσειές καρπώνονταν και τις όμορφες Αυγειές,
οι τ' άρα Αμύκλας είχον, Έλος τ', έφαλον πτολίεθρον, 
και αυτοί επίσης που είχαν τις Αμύκλες, και το Έλος, την παραθαλάσσια πόλη,
οι τε Λάαν είχον, ηδ' Οίτυλον αμφενέμοντο. 
και αυτοί που είχαν τον Λάα, όπως και αυτοί που κατοικούσαν γύρω από το Οίτυλο.
των οι αδελφεός ήρχε, βοήν αγαθός Μενέλαος, 
Σ’ αυτούς ήταν αρχηγός ο αδελφός του [Αγαμέμνονα], ο ονομαστός Μενέλαος,
εξήκοντα νεών. [...]» 
με εξήντα πλοία. [...]
  Σχόλιο:
Εδώ, λοιπόν, ο Όμηρος, στον περίφημο "Κατάλογο των πλοίων" που μετείχαν στον Τρωικό πόλεμο, δεν αναφέρει την πόλη Πελλάνα: αναφέρει πρώτα την Λακεδαίμονα, έπειτα την Φάρη και μετά την Σπάρτη... Με βάση το χωρίο  αυτό, όμως, ο καθηγητής Θ. Σπυρόπουλος στηρίζει την άποψή του ότι με την Λακεδαίμονα ο Όμηρος υπονοεί την Πελλάνα: προσέχοντας την ακριβή σειρά με την οποία καταγράφονται οι πόλεις - εξηγεί - η πρωτεύουσα για το βασίλειο του Μενελάου ήταν η Λακεδαίμονα,  ως πρώτη, και όχι η Σπάρτη, η οποία αναφέρεται τρίτη στην σειρά! Επομένως, με την ονομασία αυτή, Λακεδαίμονα, δεν περιγράφει ολόκληρη την Λακωνία, δηλ. την συνολική περιοχή που διοικούσε ο βασιλιάς, αλλά μία συγκεκριμένη περιοχή/πόλη, και επειδή την χαρακτηρίζει κοίλη και φαραγγώδη, ουσιαστικά περιγράφει εμφανώς ...την Πελλάνα (όπως ονομάστηκε αργότερα η πόλη αυτή)! 
 Το ίδιο υποστηρίζει ο εν λόγω αρχαιολόγος και για το ακόλουθο χωρίο της Οδύσσειας, στο οποίο περιγράφεται η άφιξη του Τηλέμαχου (γιου του Οδυσσέα) και του Πεισίστρατου (γιου του βασιλιά της Πύλου Νέστορα) στο παλάτι του Μενέλαου...

β) Όμηρος, «Οδύσσεια», ραψωδία δ, στ. 1-12:
«Οι δ’ ίξον κοίλην Λακεδαίμονα κητώεσσαν.
Και έφτασαν αυτοί στην κοίλη Λακεδαίμονα την φαραγγώδη,
προς δ’ άρα δώματ’ έλων Μενελάου κυδαλίμοιο.
και στο παλάτι ευθύς επήγαν του ονομαστού Μενέλαου.
Τον δ’ εύρον δαινύντα γάμον πολλοίσιν έτησιν,
Τον βρήκαν να κάνει τραπέζι σε πολύ κόσμο για το γάμο,
υιέος ηδέ θυγατρός αμύμονος, ω ενί οίκω.
του γιου του καθώς και της άψογης κόρης του, στον ίδιο χώρο.
Την μεν Αχιλλήος ρηξήνορος υιέι πέμπεν. […]
Την κόρη έστελνε στον γιο του ακαταμάχητου Αχιλλέα […]
Υιέι δε Σπάρτηθεν Αλέκτορος ήγετο κούρην,
 Τον γιο του εξάλλου πάντρευε με την κόρη του Αλέκτορα από την Σπάρτη,
ος οι τηλύγετος γένετο κρατερός Μεγαπένθης
τον κρατερό Μεγαπένθη, που τον απέκτησε στερνοπαίδι
εκ δούλης.»
Πελλ. Α - Πελλ. Β

Τετάρτη 1 Σεπτεμβρίου 2010

9.1. Τα αρχεία μεταναστών της νήσου Ellis στις Η.Π.Α.

-->
 Λίγο πολύ όλοι μας έχουμε κάποιον συγγενή, έστω και μακρινό, σε κάποιο μέρος του κόσμου… και συνήθως στην Αμερική. Η μετανάστευση των Ελλήνων από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις. Η φτώχεια, το άγονο έδαφος, οι πολυπληθείς οικογένειες, η έλλειψη εργασίας, οι δυσκολίες της αγροτικής ζωής κλπ. συνέβαλαν αποφασιστικά στην τάση του αγροτικού δυναμικού για την φυγή προς την Αθήνα ή σε κάποια ξένη χώρα, όπου θα μετατρεπόταν κατά κύριο ποσοστό σε αστικό εργατικό δυναμικό. Έτσι, χιλιάδες ήταν εκείνοι που με μόνη τους αποσκευή …την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο έφευγαν με τα πλοία της εποχής για το εξωτερικό! 
 Γενικά, για να βρει κάποιος στοιχεία για τους συγγενείς του στο εξωτερικό βρήκαμε, για παράδειγμα, τις εξής ιστοσελίδες:
1) http://www.ancestry.com/
2) http://www.searchforancestors.com/
3) http://www.searchforancestors.com/locality/
Σε αυτές τις ιστοσελίδες αναγράφεις ένα επίθετο (ή μαζί και το όνομα) και το πρόγραμμα ανατρέχει σε όλα τα σχετικά αρχεία δεδομένων, για να παρουσιάσει έπειτα όλα τα αποτελέσματα για τα στοιχεία που δίνεις. Στην τρίτη ιστοσελίδα επιλέγεις ειδικότερα την χώρα που θέλεις, για να αναζητήσεις πιο συγκεκριμένα στοιχεία από εκεί. [Όμως δεν μείναμε και απόλυτα ικανοποιημένοι με τα αποτελέσματα που δίνουν αυτές οι ιστοσελίδες, γιατί κυριαρχούν τα στοιχεία που δίνουν για την Αμερική κυρίως, αν και επιλέγεις άλλη χώρα. Γι' αυτό, αν κάποιος αναγνώστης γνωρίζει κάποια καλύτερη ιστοσελίδα, ας μας ενημερώσει σχετικά...]
  Ειδικά, τώρα, για τις Η.Π.Α. η είσοδος και ο υγειονομικός κλπ. έλεγχος των μεταναστών γινόταν κυρίως στην νήσο Ellis, ένα μικρό νησί στην είσοδο του λιμανιού της Νέας Υόρκης, που είναι σε όλους μας γνωστό, επειδή επάνω του βρίσκεται το πασίγνωστο άγαλμα της Ελευθερίας! Εκεί, λοιπόν, σε αυτό το νησί ξεκινούσε ο καημός των μεταναστών και η αγωνία τους για το αν θα τους δεχτούν στην χώρα… Στα κτήριά του υπάρχουν, μάλιστα, ακόμα και σήμερα πρόχειρες αναγραφές στους τοίχους με ονόματα και ημερομηνίες άφιξης γραμμένες από τα χέρια διαφόρων μεταναστών εκείνης της περιόδου… 
 Ευτυχώς, όμως, που υπάρχουν σήμερα δωρεάν διαθέσιμα στο διαδίκτυο τα αρχεία του Ιδρύματος Ellis Island για εκατομμύρια μετανάστες από όλο τον κόσμο και για το διάστημα από το 1892 έως το 1954. Και δεν μιλάμε για απλά στοιχεία, αλλά ακόμα και για σκαναρισμένα πρωτότυπα χειρόγραφα με την περιγραφή στοιχείων του κάθε μετανάστη… Δεν έχετε, λοιπόν, παρά να μεταβείτε στην διεύθυνση: http://www.ellisisland.org/ για να μάθετε οτιδήποτε υπάρχει εκεί σχετικά με το επίθετό σας είτε για τους προγόνους ή συγγενείς σας που μετανάστευσαν έστω και για λίγο, έζησαν ή ζουν ακόμα εκεί! 
 Προσοχή: μην περιμένετε να δείτε ως τόπο καταγωγής για τους περισσότερους από τους συγγενείς σας το όνομα Pellana, γιατί τότε, ως γνωστόν, δεν υπήρχε ακόμη αυτή η ονομασία, αλλά μια από τα ακόλουθα: Kalyvia, Kalivia, Calivia, Georgitsi, Georgitzi, Giorgitsi, Georgitsion, Georgitsiou, Georgitsian, Sparta, Sparti κλπ.
 Πιο αναλυτικά η διαδικασία έχει ως εξής: