Εγκρίσεις μουσειολογικών μελετών και μία απαραίτητη υπουργική απόφαση.

Δημοσιεύθηκε στις 17/11/2020 από την ιστοσελίδα notospress.gr

Σημαντικά και καλά νέα προέκυψαν ύστερα και από την επίσκεψη του βουλευτή Λακωνίας της Ν.Δ. κ. Αθ. Δαβάκη στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας (ΕΦ.Α.ΛΑΚ.). Όπως ενημέρωσε ο κ. Δαβάκης, αφού συναντήθηκε με την προϊσταμένη κα Λίτσα Πάντου:

• Εγκρίθηκε ομόφωνα από το Κεντρικό Συμβούλιο Μουσείων η οριστική μουσειολογική μελέτη του Νέου Μουσείου της Σπάρτης.

• Εγκρίθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιολογικών Μουσείων η νέα μουσειολογική μελέτη για την αναβάθμιση της έκθεσης του (παλαιού) Αρχαιολογικού Μουσείου της Σπάρτης με την χορηγία του Ιδρύματος Νιάρχου.

• Όσον αφορά στην Πελλάνα και σύμφωνα με την ενημέρωση που είχε ο βουλευτής από την υπουργό Πολιτισμού απαντώντας σε σχετική ερώτησή του στην Βουλή, εκδόθηκε η υπουργική απόφαση που κηρύσσει το μυκηναϊκό νεκροταφείο ως απαλλοτριωτέο αρχαιολογικό χώρο, γεγονός που είναι η βασικότερη προϋπόθεση για την αρχαιολογική διαχείριση της περιοχής. Παράλληλα η Διεύθυνση Αναστήλωσης του Υπουργείου Πολιτισμού ερευνά την φύση του λαξευτού πετρώματος των μυκηναϊκών τάφων, στην οποία οφείλεται η εισροή των νερών της βροχής τον χειμώνα. 

[...]

Με συγκροτημένο «οδικό χάρτη» για την Πελλάνα απαντά η κα Μενδώνη στον κο Δαβάκη

Δημοσιεύθηκε στις 20/8/2020 από την ιστοσελίδα notospress.gr

Μετά από χρόνια αναγνωρίζεται η σκαπάνη και ο ρόλος του αρχαιολόγου κ. Θ. Σπυρόπουλου!

 Με μία επικαιροποιημένη και στοχευμένη θέση, για την προοπτική του αρχαιολογικού χώρου τής Πελλάνας, απαντά η υπουργός Πολιτισμού, κα Λίνα Μενδώνη, στην πρόσφατη κοινοβουλευτική ερώτηση του κ. Θανάση Δαβάκη.

 Στην απάντηση αυτή δίνεται μια ευοίωνη προοπτική για την Πελλάνα και την βόρεια Λακεδαίμονα. Συγκεκριμένα, η υπουργός Πολιτισμού πληροφορεί τον Λάκωνα βουλευτή ότι:

1. Ολοκληρώθηκε η τοπογραφική – φωτογραμμετρική αποτύπωση των μνημείων της περιοχής, η οποία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εκπόνηση όλων των υπόλοιπων μελετών, που απαιτούνται για τη διάσωσή τους, καθώς και για την ανάδειξη και την προσβασιμότητά τους.  
2. Είναι σε εξέλιξη η σύνταξη φακέλου για την απαλλοτρίωση έντεκα (11) αγροτεμαχίων που έχουν δεσμευθεί για ανασκαφές.
3. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας (ΕΦΑΛΑΚ) επεξεργάζεται την πρόταση επέκτασης της κήρυξης του μυκηναϊκού νεκροταφείου, που θα περιλαμβάνει τα αρχαιολογικά κατάλοιπα του λόφου του Παλαιοκάστρου, καθώς και πληθώρα νέων ανασκαφικών δεδομένων, που προέκυψαν κατά τις αρχαιολογικές εργασίες στο πλαίσιο κατασκευής του νέου αυτοκινητόδρομου Λεύκτρο - Σπάρτη.
4. Σχετικά με την επισκεψιμότητα και με το δεδομένο ότι δε συνιστά οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο, η τοπική υπηρεσία εισηγείται πάντα θετικά σε αιτήματα ομάδων επισκεπτών για το Παλαιόκαστρο, στις οποίες επικεφαλής είναι ο καθηγητής κ. Θεόδωρος Σπυρόπουλος. Η επίσκεψη γίνεται με ευθύνη των διοργανωτών και με την παρουσία φύλακα αρχαιοτήτων, κατά τις περιόδους που το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες (εαρινή, θερινή και φθινοπωρινή).
5. Όσον αφορά στην δημοσίευση των ευρημάτων των ανασκαφών στην Πελλάνα, η υπουργός ενημερώνει ότι υπάρχει εκτενής βιβλιογραφία για τα μνημεία, τόσο από τους ανασκαφείς όσο και από ειδικούς μελετητές, καθώς επίσης και ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας θα παράσχει κάθε δυνατή διευκόλυνση και υποστήριξη στον ανασκαφέα καθηγητή κ. Θ. Σπυρόπουλο για την συνέχιση της μελέτης του υλικού.

 Καταλήγοντας η υπουργός Πολιτισμού στην απάντησή της προς τον κ. Δαβάκη, επισημαίνει ότι, με τον σημερινό προγραμματισμό του, το υπουργείο Πολιτισμού θα αντιμετωπίσει την ανάδειξη των μνημείων της αρχαίας Πελλάνας και την θεμελίωση συνθηκών ασφαλούς προσβασιμότητας στις αρχαιότητες, με την προώθηση των απαλλοτριώσεων, την σαφή οριοθέτηση ενός ενιαίου αρχαιολογικού χώρου και την ωρίμανση εξειδικευμένων μελετών, που αποτελούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την ωρίμανση του έργου ανάδειξης και αποκατάστασης του συνόλου των μνημείων και της απόδοσής τους στους πολίτες.

Μετά την απάντηση της υπουργού Πολιτισμού, ο κ. Θανάσης Δαβάκης δήλωσε:

 «Έναν συγκροτημένο οδικό χάρτη για την ανάδειξη των μνημείων της Πελλάνας, μας δίνει η απάντηση της κας Μενδώνη. Βασικός στόχος όλων πρέπει να είναι η ωρίμανση των μελετών και των συμπληρωματικών ανασκαφικών ερευνών, ώστε να εκτελεστούν τα απαραίτητα έργα για την ανάδειξη των μνημείων της αρχαίας Πελλάνας. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας, ο καθηγητής κ. Σπυρόπουλος και οι κατευθύνσεις της πολιτικής ηγεσίας μπορούν να είναι το συνεργατικό σχήμα για να βγούμε από το τέλμα που μέχρι τώρα υπάρχει. Η δίκαιη πικρία των κατοίκων της περιοχής ας αποτελέσει το εφαλτήριο για να αλλάξουμε τα πράγματα στην Πελλάνα!»

Κων/νου Δ. Βαρούτσου "Γενεαλογία 1800-1984"

Όπως είχαμε δημοσιεύσει προ δεκαετίας (!), στο δέκατο - μόλις - άρθρο μας, την Παρασκευή, 19 Μαρτίου 2010, με τίπλο "3.2. Ένα ενδιαφέρον χειρόγραφο", υπάρχει ένα κείμενο του παπα-Θανάση Σιγαλού (1846 - 1936), στο οποίο ο εν λόγω ιερέας κατέγραψε όλα όσα εγνώριζε για την προέλευση των κατοίκων του χωριού Γεωργίτσι... 

Επιπλέον, είχαμε σημειώσει εκεί ότι: "Το γενεαλογικό δένδρο των βασικών απογόνων τους από το 1800 και μετά, το συμπλήρωσε πολύ αργότερα, ο εκ Πελλάνης δικηγόρος Κων/νος Δ. Βαρούτσος με επιμέλεια μέχρι το έτος 1984 και το διένειμε σε πατριώτες την ίδια χρονιά"...

Το γενεαλογικό, λοιπόν, αυτό δένδρο, σε χειρόγραφο κείμενο 16 σελίδων συνολικά, το είχε φωτοτυπήσει σε πολλά αντίγραφα και το είχε διανείμει σε αρκετούς κατοίκους της Πελλάνας ο δικηγόρος αυτός εκείνη την εποχή. Αυτό το κείμενο, λοιπόν, μάς το παραχώρησε εφέτος μια γειτονική του οικογένεια (η οποία το ανήρτησε ήδη και στο FB), για να το δημοσιεύουμε εδώ:

Κων/νου Βαρούτσου_Γενεαλογία 1800-1984

Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το νεότερο αυτό χειρόγραφο, μεταβείτε στην αρχική μας ανάρτηση, όπου προσθέσαμε ένα εκτενές συμπλήρωμα για το κείμενο αυτό: "3.2. Ένα ενδιαφέρον χειρόγραφο". 

Για την μαγαρισμένη Αγια-Σοφιά...

...ακούστε αυτή την υπέροχη ανασύνθεση (από πανεπιστημιακή μελέτη) της ακουστικής στο εσωτερικό της:

Για τον αμείλικτο κορωνοϊό...

...αυτοί οι στίχοι τα λένε όλα ...όσα βιώνουμε αυτό τον καιρό:

Η απάντηση του Υπουργείου Πολιτισμού στην ερώτηση με θέμα: «Λειτουργία και αναβάθμιση του αρχαιολογικού χώρου Πελλάνας»

Δημοσιεύθηκε ως κείμενο pdf από την Βουλή των Ελλήνων

 Ημ/νία: 31/7/2020 

ΠΡΟΣ: Βουλή των Ελλήνων 
Δ/νση Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Τμήμα Ερωτήσεων 

ΚΟΙΝ: Βουλευτή κ. Αθανάσιο Δαβάκη 

 Θέμα: Απάντηση στη με αριθμό πρωτοκόλλου 8080/8.7.2020 Ερώτηση με θέμα: «Λειτουργία και αναβάθμιση του αρχαιολογικού χώρου Πελλάνας» 

 Σε απάντηση της με αριθμ. Πρωτοκόλλου 8080/8.7.2020 Ερώτησης του Βουλευτή, κ. Αθανασίου Δαβάκη, και σύμφωνα με τα στοιχεία που έθεσαν υπόψη μας οι αρμόδιες Υπηρεσίες, σας γνωρίζουμε τα εξής: 
  Η αρχαία Πελλάνα βρίσκεται στη Βόρεια Λακεδαίμονα, στην περιοχή του ομώνυμου σύγχρονου οικισμού, στην Τ.Κ. Πελλάνας Δήμου Σπαρτιατών Π.Ε. Λακωνίας, σε απόσταση 17χλμ. ΒΑ της Σπάρτης. Στην Τ.Κ. Πελλάνας εντοπίζονται δύο μείζονος σημασίας μνημειακά σύνολα, σε απόσταση 450μ. μεταξύ τους: 
 1. Ο κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος του Μυκηναϊκού νεκροταφείου στην θέση «Σπηλιές – Πελεκητή», εκτός ορίων οικισμού (Υ.Α. 11707/14-6-1966, ΦEK 429/Β/8-7-1966). Πρόκειται για το μεγαλύτερο και καλύτερα διατηρημένο σύνολο λαξευτών θολωτών τάφων της Λακεδαίμονας, που έχει αποδώσει πληθώρα σημαντικών ευρημάτων. 
 2. Η Ακρόπολη της Πελλάνας, στο λόφο "Παλαιόκαστρο”, όπου οι αρχαιότητες που αποκαλύφθηκαν χρονολογούνται από την πρώιμη εποχή του χαλκού έως και τους ύστερους βυζαντινούς χρόνους. Στον ανωτέρω λόφο εκτεταμένη αρχαιολογική έρευνα διενεργήθηκε από τον επίτιμο έφορο αρχαιοτήτων, καθηγητή κ. Θ. Σπυρόπουλο, σε αγροτεμάχια στην κορυφή του λόφου, όπου αποκαλύφθηκε μεταξύ άλλων νεκροταφείο κιβωτιόσχημων τάφων των πρώιμων μυκηναϊκών χρόνων, μυκηναϊκό ανακτορικό συγκρότημα με κυκλώπειο τείχος, τμήμα οικισμού μυκηναϊκών και ελληνιστικών χρόνων, λείψανα τείχους ελληνιστικών χρόνων. Ο χώρος χρησιμοποιήθηκε έως την ύστερη αρχαιότητα και την περίοδο της Φραγκοκρατίας. 
 Ας σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της πενταετούς διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ -ΑΝΕΛ η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ δεν προχώρησε στην ωρίμανση των μελετών και συμπληρωματικών ανασκαφικών ερευνών, ώστε να εκτελεστούν έργα για την ανάδειξη των σημαντικών μνημείων της αρχαίας Πελλάνας. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, στις 10.2.2016 κλιμάκιο των συναρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ πραγματοποίησε αυτοψία στον αρχαιολογικό χώρο του Μυκηναϊκού νεκροταφείου στη θέση «Σπηλιές-Πελεκητή». Σε συνέχεια αυτής, συντάχθηκε οδικός χάρτης περί των αναγκαίων μελετών και έργων για την προστασία του Μυκηναϊκού νεκροταφείου της Πελλάνας. Εντούτοις, δεν δόθηκε προτεραιότητα στην ωρίμανση των μελετών, ώστε να αναζητηθεί χρηματοδότηση για την εκτέλεση των έργων αποκατάστασης και ανάδειξης των μνημείων. 
 Αναλυτικότερα, το 2016 η Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων υπέδειξε τις μελέτες που απαιτούνται για τη συντήρηση και προστασία του σπουδαίου συνόλου, αλλά και για τη δημιουργία συνθηκών ασφαλούς επισκεψιμότητας, οι οποίες είναι οι κάτωθι: 
 1. Γεωλογική και γεωτεχνική μελέτη. 2. Υδρολογική – υδραυλική μελέτη. 3. Αρχιτεκτονική μελέτη ανάδειξης (διαδρομές επισκεπτών, επέκταση περίφραξης, στέγαστρα, προκατασκευασμένο φυλάκιο κτλ.). 4. Τεχνική έκθεση από το Τμήμα Λίθου της Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων. 5. Στατική μελέτη για την αντιστήριξη των πρανών των δρόμων και των ταφικών θαλάμων. 6. Σύνταξη στατικής μελέτης για την αντιστήριξη των πρανών του καταχωμένου μυκηναϊκού δρόμου του μυκηναϊκού τάφου στο ανατολικό τμήμα του. 
 Έως σήμερα, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας έχει ήδη ολοκληρώσει την, σημαντική για την εξέλιξη και των άλλων μελετών, τοπογραφική μελέτη – αποτύπωση του μυκηναϊκού νεκροταφείου και των ταφικών μνημείων με τη μέθοδο της φωτογραμμετρίας και τη χρήση 3D laser scanner. Οι υπόλοιπες μελέτες θα εκπονηθούν με μέριμνα των συναρμόδιων υπηρεσιών. 
 Επιπροσθέτως, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας επεξεργάζεται πρόταση επέκτασης της κήρυξης του μυκηναϊκού νεκροταφείου, που θα περιλαμβάνει τα αρχαιολογικά κατάλοιπα του λόφου του Παλαιοκάστρου, καθώς και πληθώρα νέων ανασκαφικών δεδομένων, που προέκυψαν κατά τις αρχαιολογικές εργασίες στο πλαίσιο κατασκευής του νέου αυτοκινητόδρομου Λεύκτρο - Σπάρτη. Παράλληλα, είναι σε εξέλιξη η σύνταξη φακέλου για την πρόταση απαλλοτρίωσης έντεκα (11) αγροτεμαχίων, δεσμευμένων λόγω των ανασκαφικών εργασιών, συνολικής έκτασης 40.987,43 τ.μ. 
 Αναφορικά με το ερώτημα για την επισκεψιμότητα των μνημείων της αρχαίας Πελλάνας, σας γνωρίζουμε ότι οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ εισηγούνται θετικά σε αιτήματα ομάδων επισκεπτών για την θέση "Παλαιόκαστρο”, οι οποίες έχουν επικεφαλής τον ανασκαφέα, κ. Θεόδωρο Σπυρόπουλο. Η επίσκεψη γίνεται με ευθύνη των διοργανωτών και με την παρουσία φύλακα αρχαιοτήτων, κατά τις περιόδους που το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες (εαρινή, θερινή και φθινοπωρινή). Εντούτοις, επισημαίνεται ότι η περιοχή του μυκηναϊκού νεκροταφείου της Πελλάνας δεν συνιστά οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας, όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν, διευκολύνει την επίσκεψη του χώρου από μικρές ομάδες επισκεπτών και ειδικών ερευνητών, κατόπιν υποβολής σχετικών αιτημάτων. 
 Επίσης, σας γνωρίζουμε ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας προχωρά στην επικαιροποίηση και ενημέρωση του διαδικτυακού ιστότοπου του ΥΠΠΟΑ (http://odysseus.culture.gr/h/3/gh355.jsp?obj_id=2651), για το σύνολο των μνημείων της Λακωνίας). 
 Τέλος, αναφορικά με την δημοσίευση των ευρημάτων των ανασκαφών στην αρχαία Πελλάνα, σας γνωρίζουμε ότι υπάρχει εκτενής βιβλιογραφία για τα μνημεία, τόσο από τους ανασκαφείς, όσο και από ειδικούς μελετητές. Σχετικά με τα νεότερα ευρήματα των ανασκαφών του Θ. Σπυρόπουλου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας θα παράσχει κάθε δυνατή διευκόλυνση και υποστήριξη στον ανασκαφέα για την συνέχιση της μελέτης του υλικού. 
 Κατόπιν των ανωτέρω, επισημαίνεται ότι με τον σημερινό προγραμματισμό του, το ΥΠΠΟΑ θα αντιμετωπίσει την ανάδειξη των μνημείων της αρχαίας Πελλάνας και τη θεμελίωση συνθηκών ασφαλούς προσβασιμότητας στις αρχαιότητες, με την προώθηση των απαλλοτριώσεων, την σαφή οριοθέτηση ενός ενιαίου αρχαιολογικού χώρου και την ωρίμανση εξειδικευμένων μελετών, που αποτελούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την ωρίμανση του έργου ανάδειξης και αποκατάστασης του συνόλου των μνημείων και της απόδοσής τους στους πολίτες.

Η απάντηση της Γ.Γ. του Υπ. Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, το 2006, για την επιχωμάτωση του νεοανακαλυφθέντος μυκηναϊκού τάφου της Πελλάνας

Παρέμβαση του αρχαιολόγου Θ. Σπυρόπουλου για την ομηρική Λακεδαίμονα

Δημοσιεύθηκε στις 22/7/2020 από την ιστοσελίδα notospress.gr

 Με παρέμβασή του-απάντηση στον βουλευτή Θ. Δαβάκη, ο καθηγητής Θεόδωρος Γ. Σπυρόπουλος, επίτιμος έφορος των Αρχαιοτήτων Σπάρτης, αναφέρεται στην ανασκαφή στον αρχαιολογικό χώρο της ομηρικής Λακεδαίμονος στην περιοχή  της Πελλάνας. Την απάντηση που κοινοποιεί στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού / Γραφείο κ. Υπουργού τονίζει ότι ο χώρος «παραμένει κλειστός ερειπιώνας, έκθετος σε φυσικές καταστροφές και επιθέσεις τυμβωρυχίας».    

  Η απάντηση – παρέμβαση:

«Αξιότιμε κ. Δαβάκη, χαιρετίζω την πρωτοβουλία σας να ζητήσετε από την Υπουργό Πολιτισμού το σχέδιο δράσης του Υπουργείου για τον ανεσκαμμένο επί σειρά ετών αρχαιολογικό χώρο της ομηρικής Λακεδαίμονος στην περιοχή  της Πελλάνας, που παραμένει κλειστός ερειπιώνας, έκθετος σε φυσικές καταστροφές και επιθέσεις τυμβωρυχίας.

Ενθυμούμαι ότι στα πρώτα στάδια των πολυετών ερευνών και συστηματικών ανασκαφών μου στην Πελλάνα (1979 - 2002), είχα την συνηγορία σας προς την τότε Γενική Γραμματέα και νυν Υπουργό Πολιτισμού κα Λίνα Μενδώνη, σε σύσκεψη στην Σπάρτη, να ενισχύσει τις έρευνές μου και πιστεύω ότι η εξέλιξη των ανασκαφών και των ανακαλύψεων εδικαίωσαν τις επιδιώξεις μας. Με την συνταξιοδότησή μου το έτος 2002 οι ανασκαφές διεκόπησαν παρότι η ανασκαφή εκηρύχθη συστηματική από το Υπ. Πολιτισμού, συγκροτήθηκε η προβλεπόμενη από τον Αρχαιολογικό Νόμο επιστημονική επιτροπή και εγώ ορίσθηκα Διευθυντής της Συστηματικής Ανασκαφής της Πελλάνας. Πέρασαν έτσι 20 άγονα χρόνια στα οποία θα είχε ολοκληρωθεί η έρευνά μας, η πλήρης αποκάλυψη ενός σπουδαίου βασιλικού μυκηναϊκού τάφου, που κατεχώσθη βαναύσως, η συντήρηση και ανάδειξη του χώρου, η επισκεψιμότητά του και η διεθνής προβολή του, αίτημα το οποίο παραμένει ενεργό για εμένα και τους συνεργάτες μου.

 Η Διεθνής βιβλιογραφία, όπως αποτυπώνεται στο Review της Αmerican Journal of Archaeology, του διαπρεπούς καθηγητού Jeremy Rutter, ορίζει τα κριτήρια προκειμένου να χαρακτηρισθεί ένας χώρος ως Ανακτορικό Κέντρο της Μυκηναϊκής περιόδου, όπως οι Μυκήνες, η Τίρυνς, η Πύλος, η Θήβα, ο Ορχομενός της Βοιωτίας. Τα κριτήρια αυτά είναι:

1. Η ύπαρξη (η αποκάλυψη) Ακρόπολης με κυκλώπειο τείχος.

2. Το Μέγαρο, το κέντρο διαμονής και διοίκησης του άνακτος.

3. Η υπόγεια πηγή που περικλείεται σε επέκταση (Extension) του κυκλώπειου τείχους για προμήθεια νερού σε περίπτωση πολιορκίας.

4. Το ωργανωμένο βασιλικό Νεκροταφείο θολωτών (κυρίως) τάφων κατά προτίμησιν δυτικά του Ανακτόρου.

Ανασκαφές και έρευνες δύο εκατονταετηρίδων στην Λακωνία δεν είχαν εντοπίσει αρχαιολογικό χώρο που να πληροί τα κριτήρια αυτά, ώστε να χαρακτηρισθεί ανακτορικό κέντρο, έτσι που η Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή κατέληξε στο απαισιόδοξο συμπέρασμα ότι η Λακωνία "frustrates all expectations"! Εν τούτοις η Πελλάνα, δηλ. η ΛΑΚΕΔΑΙΜΩΝ, εδικαίωσε τις προσδοκίες μας και εκάλυψε α π ό λ υ τ α και τις τέσσερις προϋποθέσεις της επιστημονικής δεοντολογίας, διότι και Ακρόπολη έχει τειχισμένη με κυκλώπειο τείχος, το οποίο αφού κατεδαφίσθη στα ιστορικά χρόνια κατά την εισβολή του Αρκάδα Λυκομήδη στην Πελλάνα το έτος 370/69 π.Χ., μετετράπη σε δρόμο κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, ενώ βραδύτερα η περιοχή ήκμασε ως Βυζαντινό ή Φραγκικό κέντρο (πιθανώτατα η Μεσαιωνική Λακεδαιμονία, όπου βρήκαμε και σημαντικό νομισματικό θησαυρό του αυτοκράτορα Φωκά (602-610) κοπής Κωνσταντινουπόλεως, που διαψεύδει τις εικοτολογίες Fallmereier, ενώ εκείθεν ίσως ιδρύθη το 582 μ.Χ., η Μονεμβασία αλλά και η παρακείμενη Δαιμονιά.

Το Κυκλώπειο τείχος επεκτάθηκε από την Ακρόπολη στον λόφο Παλαιόκαστρο και περιέκλεισε την υπόγειο Πηγή, την οποία ο Παυσανίας τον 2ο αι.μ.Χ. ονομάζει "Πελλανίδα" και την καταγράφει ως το ένα από τα αξιοθέατα της Πελλάνας της εποχής του, με δεύτερο το Ασκληπιείο, ασφαλώς πλησίον της Πηγής, πιθανώτατα κάτω από την σημερινή πλατεία της Άσπρης Βρύσης της Πελλάνας.                        

Το Μυκηναϊκό Μέγαρο ευρέθη στην νότια πλαγιά της Ακρόπολης (Παλαιόκαστρο Πελλάνας) και παρά τις φθορές του είναι "μέγα υψιρεφές δώμα" διαστάσεων 14x35 μ. με τριμερή διαίρεση και φέρει στο μέσον του τον πρωτογεωμετρικό Ναό, καθιερωμένο στην Ελένη και τους Διοσκούρους, που επιμαρτυρεί την ιερότητά του και την πιστοποίηση της ταυτότητός του, αφού όμοιοι ναοί ευρέθησαν πάνω από όλα τα μυκηναϊκά Μέγαρα, στις Μυκήνες (Ναός Αθηνάς), στην Τίρυνθα (Ναός Ήρας), στην Θήβα (Ναός Περικιονίου Διονύσου), στον Ορχομενό (Ναός των Χαρίτων).

Το Μέγαρο βέβαια δεν είναι μόνο του, αλλά είναι στην προμετωπίδα ενός συγκροτήματος κτιρίων (φυλακείων, αποθηκών, εργαστηρίων, αρχείων) που καλύπτουν έκταση 5000 τ.μ. στην νότια πλαγιά της Ακρόπολης, ενώ ο αστικός χώρος βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο (Unterburg) περιτειχισμένος επίσης με το κυκλώπειο τείχος. Έτσι το ανακτορικό συγκρότημα στην Λακεδαίμονα είναι ένα από τα μεγαλύτερα της Μυκηναϊκής Ελλάδος, άριστα ωργανωμένο και προσανατολισμένο στην πλούσια άνω κοιλάδα του Ευρώτα, με έξοχη θέα στον μεγαλοπρεπή Ταΰγετο και ανοιχτό στις ζείδωρες αύρες του Ζέφυρου, που πνέει από τον Λακωνικό κόλπο και κάνει τον Ταΰγετο να φιλοξενεί δένδρα της Αλπικής ζώνης των Υπερβορείων μαζί με καρποφόρες ελιές, από τις οποίες ο Ηρακλής αφαίρεσε ένα "γροθάρι" και το φύτεψε στον Κρόνιο λόφο της Ολυμπίας, καθιερώνοντας τους Ολυμπιακούς αγώνες, που τελούσαν πάντοτε υπό την κηδεμονία της Σπάρτης, στους ιστορικούς χρόνους.                            

Το τέταρτο κριτήριο είναι το βασιλικό μυκηναϊκό Νεκροταφείο στην "Πελεκητή Πελλάνας" που έδωσε τους μεγαλύτερους, σε όλο τον Μυκηναϊκό κόσμο, θολωτούς λαξευτούς τάφους, έξοχα έργα τεχνολογίας και αισθητικής, με σημαντικά ευρήματα (χρυσά κοσμήματα, τα πρώτα και μόνα  που βρέθηκαν στην Μινυακή και Μυκηναϊκή Λακωνία, ψήφους ηλέκτρου, αγγεία ανακτορικού ρυθμού και πλείστα αφιερώματα στους Ήρωες-Νεκρούς κατά τους αρχαϊκούς, κλασσικούς και ρωμαϊκούς χρόνους) και κυρίως αποδεικτικά της διαχρονίας της Ανακτορικής ζωής και δράσης σε όλη την Μυκηναϊκή περίοδο (1600-1200 π.Χ.).                             

Εάν είναι θεμιτό και επιστημονικά αποδεκτό να ταυτίζουμε τα Ανακτορικά κέντρα της Μυκηναϊκής Ελλάδος με τους ήρωες του έπους, τις Μυκήνες με τον Αγαμέμνονα, την Πύλο με τον Νέστορα (βλ.το αμερικανικό σύγγραμμα του C.Blegen κ.ά. "The Palace of Nestor in Western Messenia"), το ανάκτορο των Θηβών με τον Κάδμο και τον Οιδίποδα κ.ο.κ., εξ ίσου θεμιτό είναι να συνδέσουμε το ανάκτορο στην Λακεδαίμονα με τους ήρωες του Λακωνικού παρελθόντος, τον Τυνδάρεω, τους Διοσκούρους, την Ελένη και τον Μενέλαο. Αυτή ήταν η πεποίθηση των Λακεδαιμονίων μέχρι την εποχή του Παυσανία, ο οποίος γράφει: "Τυνδάρεων φασί οικήσαι ενταύθα" (δηλ. στην Πελλάνα). Συναφώς και το Σχόλιον σε τραγωδία του Ευριπίδου για τον Τυνδάρεω ότι "οικεί εν τοις εσχάτοις της Λακεδαιμονίας". Επιγραφικά ευρήματα των ανασκαφών του υπογραφομένου και των συνεργατών του αναφέρονται στην Ε (Ελένη), τους Διοσκούρους, τον Ηρακλή και τους Ηρακλείδες οι οποίοι επιστρέψαντες απο την Δύση, την "Μεγάλη Ελλάδα - Magna Grecia", ως "Λαοί της Θαλάσσης" (Τυρρηνοί, Σαρδηνοί, Σικελοί) ανέτρεψαν το μυκηναϊκό κράτος (1200-1180 π.Χ.) και επανίδρυσαν την αγαπημένη τους πρωτεύουσα, την ομηρική Λακεδαίμονα (στην περιοχή της Πελλάνας) στην Νέα Λακεδαίμονα, την ιστορική Σπάρτη, μία νέα πόλη, αρχετυπικά Δωρική. Αλλά η περιοχή της Άνω Κοιλάδας του Ευρώτα, όπου απεκαλύφθη η χαμένη Μητρόπολις Λακεδαίμων (βλ.Getty Images) φιλοξενεί τεκμήρια και ευρήματα του χιλιόχρονου (2750-1750 π.Χ.) πολιτισμού των Μινυών, που είχαν μετατρέψει την λιμνοθάλασσα  (Lagoon-Λαγκάδα) του Ταϋγέτου σε ευδαίμονα πολυνησία με επίκεντρο την θρυλική Ατλαντίδα, όπως μετωνόμασε ο Πλάτων την Λακεδαίμονα "την υφ' ηλίω ούσαν ποτέ νήσον ιεράν", διότι η Λακεδαίμων παράγεται από το ρήμα λαγχάνω (= διανέμω με κλήρωση) και την λέξη Δαίμων (= Θεός), εν προκειμένω ο Ποσειδών ο πατρώος θεός του Μινυακού γένους, δηλ. των Ηρακλειδών, προγόνων των Δωριέων και ιδρυτών της Λακεδαίμονος-Ατλαντίδος και της Νέας Λακεδαίμονος-Σπάρτης.                                        

Η Μινυακή και εν συνεχεία η Μυκηναϊκή Λακεδαίμων υπήρξε Ανακτορικό κέντρο της Λακωνίας, έδρα των βασιλέων και των παραδόσεών της για την περίοδο 2750-1200/1180 π.Χ., όταν οι Ηρακλείδες μετέφεραν την πρωτεύουσά τους στην Σπάρτη. Έκτοτε η Λακεδαίμων έπαυσε να κατοικείται και μετετράπη σε Ιερό Χώρο, όπως υπήρξε αείποτε ως Θεράπνη, όπου ιδρύθησαν Ιερά και Ναοί (όχι οικισμοί των ελληνιστικών χρόνων, όπως εκλαμβάνεται λανθασμένα) και Ηρώα προς τιμήν των νεκρών, που εφονεύθησαν στην μάχη του 369 π.Χ. (Αινήσιππος εν πολέμω, Φλειάσιοι εν πολέμω) και ετιμήθησαν με Ηρώα, περιρραντήρια και αγγεία των κλασσικών και ελληνιστικών χρόνων. Εκεί ετελούντο στους ιστορικούς χρόνους οι εορτές Ελένια και Ελενηφόρεια, όπου αι παρθένοι μετέβαιναν με άμαξες από λυγαριά (κάναθρα). Ήταν φυσικό και ιστορικά επαναλαμβανόμενο η Σπάρτη να αναδεχθεί τις λατρείες και τις γενεαλογίες της Μητρός Λακεδαίμονος και να τις  εντάξει στο πολιτικό και πολιτιστικό της γίγνεσθαι και στις διεκδικήσεις της ως Μητρόπολις του Δωρισμού, αλλά και Αχαϊκών προσωπικοτήτων, όπως ο Μενέλαος και ο Ορέστης. Άλλωστε η Σπάρτη επολεοδομήθη στα πρότυπα της Μινυακής και της Μυκηναϊκής Μητρόπολης της Λακεδαίμονος, αφού κατασκεύασε Γυμνάσιο στον Πλατανιστά σε σχήμα νησίδος που περιβαλλόταν από Εύριπο, μετέφερε τις Ηράκλειες Στήλες από το όρος Θόρνακα στον εν πεδίω Θόρνακα πρό της γέφυρας του Ευρώτα και ακολούθως την μία στο Ιερό του Υακίνθου στις Αμύκλες, όπου την είδε και ο Ηρόδοτος και ο Παυσανίας επιχρυσωμένη σε ύψος 16μ. περίπου, μετέτρεψε το Ιερό του Μενελάου και της Ελένης στην Νέα Θεράπνη σε σχήμα πυραμίδος, όπως ο λόφος όπου ιδρύθη αρχικά η Λακεδαίμων και έδωσε στο σχήμα του τάφου των Αγιαδών Βασιλέων κυκλική θολωτή μορφή, όπως οι διπλοί βασιλικοί Μινυακοί θολωτοί Τάφοι της Λακεδαίμονος και έθεσε τη διπλή βασιλεία της Σπάρτης υπό την κηδεμονία των Διοσκούρων.

 Η κώμη της Πελλάνας, την οποία ο Παυσανίας εχαρακτήρισε στην εποχή του "πόλιν το αρχαίον", είναι διάφορος της Λακεδαίμονος και στα ιστορικά χρόνια κατέλαβε τον χώρο νοτιοδυτικά της Πελλανίδος πηγής και του παρακείμενου σ' αυτήν Ασκληπιείου.                        

Από το έτος 2013 κυκλοφορεί το τρίτομο σύγγραμμά μου "ΛΑΚΕΔΑΙΜΩΝ, Η υφ' ηλίω ούσα ποτε νήσος Ιερά", 1.500 περ. σελίδων και εικόνων, στις εκδόσεις "Ινστιτούτο του βιβλίου Καρδαμίτσα", το οποίο θα χαρώ να σας στείλω στην διεύθυνση που θα μου υποδεικνύατε. Η Λακεδαίμων, η Πελλάνα, η Σπάρτη, η Λακωνία που υπηρέτησα επί 22 έτη, αξίζει ό,τι δικαιούται, τον πρωτεύοντα ρόλο της στην δημιουργία, την διασπορά και την ακτινοβολία του Μινυακού - Δωρικού Πολιτισμού του Έθνους μας, Πολιτισμού πρωτογενούς και παιδαγωγού της Ελληνικής Οικουμενικότητας.»

Αναξιοποίητος και δυσπρόσιτος ο αρχαιολογικός χώρος Πελλάνας

Δημοσιεύθηκε στις 8/7/2020 από την ιστοσελίδα lakonikos.gr

Σημάδια ακραίας εγκατάλειψης, που χρόνο με τον χρόνο βαθαίνουν και πληγώνουν το κοινό αίσθημα, παρουσιάζει ο αρχαιολογικός χώρος της Πελλάνας, προμετωπίδα του οποίου αποτελούν οι περίφημοι θολωτοί τάφοι μυκηναϊκής περιόδου.

Πρόκειται για μερικά από τα σπουδαιότερα ευρήματα πολιτιστικής κληρονομιάς του 21ου αιώνα στην αρχαία πόλη της Λακεδαίμονος, που ανακάλυψε ο καθηγητής Θεόδωρος Σπυρόπουλος, τα οποία εκτός από το γεγονός ότι παραμένουν μη επισκέψιμα, βρίσκονται στο έλεος των καιρικών φαινομένων, ενώ αυξημένος είναι ο κίνδυνος αρχαιοκαπηλίας λόγω απουσίας φύλαξης.

Παρά τις έντονες αντιδράσεις για το μπάζωμα του ενός τάφου από το 2002 και παρά τις δεσμεύσεις αρμόδιων αρχών και φορέων για προσωρινή παρέμβαση, η κατάσταση παραμένει αμετάβλητη, προκαλώντας οργή και θλίψη, σύμφωνα με καταγγελίες και αναφορές κατοίκων της περιοχής. Ο αρχαιολογικός χώρος καθίσταται επισκέψιμος κατά περιόδους, ωστόσο δεν υπάρχει σταθερό καθεστώς λειτουργίας και το «λουκέτο» επανέρχεται.

Σημειώνεται ότι η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως λείψανα κατοίκησης και νεκροταφείο Πρωτοελλαδικών χρόνων, επιβλητικό μυκηναϊκό ανακτορικό συγκρότημα με κυκλώπειο τείχος, τάφο των Πρώιμων Μυκηναϊκών χρόνων (περί το 1500 π.Χ.), θολωτούς λαξευτούς τάφους Mυκηναϊκών χρόνων, τμήμα οικισμού Mυκηναϊκών και Eλληνιστικών χρόνων, λείψανα τείχους Eλληνιστικών χρόνων, άφθονη κεραμική και ειδώλια, κατάλοιπα της Φραγκοκρατίας.

Ερώτηση κ. Δαβάκη στην κα Μενδώνη.

Το εδώ και χρόνια ζήτημα της ανάδειξης και αξιοποίησης του αρχαιολογικού χώρου της Πελλάνας, επαναφέρει με νέα κοινοβουλευτική του ερώτηση προς την υπουργό Πολιτισμού κα Λίνα Μενδώνη ο βουλευτής Λακωνίας κ. Θανάσης Δαβάκης. Ο κ. Δαβάκης με σειρά ερωτημάτων προς την υπουργό ζητεί άμεση παρέμβαση, ούτως ώστε ο αρχαιολογικός χώρος της Πελλάνας να αναδειχθεί και να καταστεί στοιχειωδώς επισκέψιμος.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ερώτησης του κ. Δαβάκη:

«Για τον αρχαιολογικό χώρο της Πελλάνας, ο επίσημος διαδικτυακός κόμβος του υπουργείου Πολιτισμού, “ΟΔΥΣΣΕΥΣ”, αναφέρει τα ακόλουθα:

“Το 1926 είχαν ανασκαφεί δύο μικροί σχετικά θαλαμωτοί, λαξευτοί τάφοι στη θέση "Σπηλιές" από τον αρχαιολόγο Θ. Καραχάλιο. Λάξευμα θολόσχημο είχε καθαρισθεί στη δεκαετία του 1970 από τον Γ. Σταινχάουερ στην ίδια θέση. Οι μεγάλοι θολωτοί τάφοι και τα προϊστορικά λείψανα στην Ακρόπολη της Πελλάνας αποκαλύφθηκαν στις ανασκαφές του Δρα Εφόρου Θ. Σπυρόπουλου από το 1980-1995. Έχει γίνει μελέτη στερέωσης και στέγασης του μεγάλου θολωτού τάφου από την Διεύθυνση Αναστηλώσεως Αρχαίων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, αλλά το έργο δεν έχει ακόμα πραγματοποιηθεί.  Τα σημαντικότερα Μνημεία του Αρχαιολογικού Χώρου είναι:

- Νεκροταφείο θολωτών λαξευτών τάφων της μυκηναϊκής περιόδου, στη θέση "Σπηλιές". Ο μεγαλύτερος κατασκευάσθηκε στα πρώιμα μυκηναϊκά χρόνια (1500 π.Χ. περίπου) κι έχει θόλο διαμέτρου 10 μέτρων. Είναι ασφαλώς βασιλικός τάφος.

- Η Ακρόπολη της Πελλάνας, στην οποία διακρίνονται λείψανα τείχους των ελληνιστικών χρόνων και κατάλοιπα των χρόνων της Φραγκοκρατίας.

- Ακρόπολη της Πελλάνας στο λόφο "Παλαιόκαστρο", όπου πρόσφατες ανασκαφές του Θ. Σπυρόπουλου, έφεραν στο φως λείψανα κατοίκησης των πρωτοελλαδικών χρόνων (2.500 π.Χ. περίπου), στην κορυφή της Ακρόπολης (ίσως κάποιο ανακτορικό κτίσμα). Στο πρώτο άνδηρο μετά την κορυφή, ανατολικά, αποκαλύφθηκε ένας τύμβος, προερχόμενος μάλλον από ομάδα τύμβων, της πρωτοελλαδικής περιόδου, περιβαλλόμενος με λίθινη κρηπίδα. Επιτόπου βρέθηκαν ταφές και αποθέτης. Στη νότια πλαγιά του λόφου αποκαλύφθηκε τμήμα οικισμού μυκηναϊκών και ελληνιστικών χρόνων. Μνημειώδης δρόμος, πλακόστρωτος, μυκηναϊκών χρόνων με μεταγενέστερες συντηρήσεις οδηγεί από τις ανατολικές υπώρειες της ακρόπολης στην κορυφή ή σε άλλη θέση του λόφου, όπου αναμένεται σημαντικό κτίσμα, πιθανώς, το Μυκηναϊκό ανάκτορο της περιοχής. Ο ανασκαφέας κ Θ. Σπυρόπουλος υποστηρίζει ότι η Πελλάνα είναι η ομηρική πόλη Λακεδαίμων, στην οποία είχαν τα ανάκτορά τους ο Μενέλαος και η Ελένη”.

Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι, ανεξαρτήτως της ταυτίσεως με το ανάκτορο του Μενελάου ή της Ελένης, η Πελλάνα είναι ασφαλώς μία θέση με ευρήματα από την Προϊστορική περίοδο, με σημαντικά και εξαιρετικά κατάλοιπα της Πρώιμης και Ύστερης εποχής του Χαλκού. Ειδικότερα, οι κτιστοί θαλαμωτοί τάφοι είναι μνημειακών διαστάσεων, δείγματα επιμελημένης και μοναδικής για την Πελοπόννησο ταφικής αρχιτεκτονικής.

Παρά το σημαντικό αρχαιολογικό, ιστορικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον, ο αρχαιολογικός χώρος της Πελλάνας παραμένει αναξιοποίητος και δυσπρόσιτος στην πλειονότητα τόσο των Λακώνων όσο και των επισκεπτών της Λακωνίας. Στο διαδικτυακό τόπο του Υπουργείου δεν παρέχεται καμία πληροφορία για το ωράριο λειτουργίας ή τη δυνατότητα επίσκεψής του (σε αντίθεση με άλλους αντίστοιχους χώρους της Λακωνίας), έστω και κατόπιν προηγούμενης συνεννόησης με την Εφορεία Αρχαιοτήτων.

Επιπρόσθετα, τόσον ο αρχαιολογικός χώρος όσο και τα μνημεία χρήζουν επεμβάσεων για τη συντήρηση, την προστασία από τις καιρικές συνθήκες και τον καλλωπισμό τους.

Ερωτάται η κα υπουργός:

1. Θα υπάρξει η δυνατότητα για το καλοκαίρι – φθινόπωρο του 2020 να καταστεί ο αρχαιολογικός χώρος της Πελλάνας επισκέψιμος, με την πρόσληψη του αναγκαίου εποχικού φυλακτικού προσωπικού;

2. Είναι δυνατή η ενημέρωση του διαδικτυακού τόπου του υπουργείου, ώστε να συμπεριλαμβάνει τη δυνατότητα επίσκεψης και το ωράριο του αρχαιολογικού χώρου Πελλάνας; Εάν ναι, είναι αντίστοιχα δυνατή η ανάλογη επικαιροποίηση για το σύνολο των αρχαιολογικών χώρων της Λακωνίας;

3. Υπάρχει προγραμματισμός από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας παρεμβάσεως ή τουλάχιστον ευπρεπισμού του αρχαιολογικού χώρου Πελλάνας και του περιβάλλοντος των ισταμένων μνημείων;

4. Αντιμετωπίζουν προβλήματα στατικότητας τα ταφικά μνημεία ή αποσάθρωσης τα οικιστικά κατάλοιπα; Εάν ναι, έχουν ληφθεί μέτρα, με την εκπόνηση των ανάλογων μελετών; Ποιο το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής τους;

5. Είναι δυνατή η επιτάχυνση της διαδικασίας δημοσίευσης των πορισμάτων της ανασκαφής;»

Εικονική περιήγηση στην Ακρόπολη Αθηνών

Δεν θα πιστεύετε στα μάτια σας!

Μπορεί ένα παιχνίδι Η/Υ να μας διδάξει αρχιτεκτονική και, γενικότερα, λίγη ιστορία; Ας το εξακριβώσουμε με μια εικονική περιήγηση που γίνεται μέσω του ήρωα αυτού του παιχνιδιού στα διάφορα οικήματα (και το εσωτερικό τους) που υπήρχαν επάνω στην Ακρόπολη των Αθηνών με θαυμαστή λεπτομέρεια..!